 |
|
Het octrooi van de Verenigde Oost-Indische Compagnie uit 1602, Algemeen Rijksarchief, Den Haag
|
Oprichtingsakte
Die dubbelrol lag opgesloten in de op 20 maart 1602 ondertekende oprichtingsakte van de VOC, zonder twijfel het belangrijkste document uit het omvangrijke VOC-archief . Op perkamenten vellen voorzien een rode lakzegel zijn de bestuursstructuur en de rechten van de VOC omschreven. De eerste woorden zijn weergegeven in zwierig handschrift: 'Die Staten Generael der Vereenichde Nederlanden....' De Staten Generaal (het centrale bestuurscollege van Nederland) lieten er geen misverstand over bestaan: de VOC was meer dan zomaar een bedrijf. De politieke leiding in Nederland verleende de Compagnie vergaande bevoegdheden. De VOC mocht verdragen sluiten met buitenlandse vorsten. Verder was het de VOC toegestaan om forten de bouwen, gouverneurs aan te stellen en soldaten te legeren. Zo kon de Compagnie zich in naam van de Staten Generaal ontwikkelen tot een politiek-militaire macht van formaat - aanvankelijk op zee maar op den duur ook aan land.
Veredelde zeerover
Kaapvaart was de eerste jaren na de oprichting een belangrijke bron van inkomsten. Als een veredelde zeerover maakte de VOC menig handelsvracht op Portugese schepen buit. Die praktijk werd aangemoedigd door de Staten Generaal. Nederland was immers in oorlog met Portugal. Bovendien slaagde de VOC er in de eerste helft van de 17de eeuw in om de Portugezen - de voornaamste Europese concurrent van dat moment - met geweld van enkele strategische plaatsen in Azië te verjagen. Ook met verschillende Aziatische heersers kreeg de VOC het in de loop van haar bestaan aan de stok. Als het in het belang van de handel was, liet de VOC haar tanden zien. Maar omdat oorlogvoeren kostbaar was, loste de VOC geschillen bij voorkeur op met diplomatie of door te dreigen met geweld.
Harm Stevens
Zie ook
