England rules the waves?

Nicolaas Loockemans Gouden beker met Tocht naar Chatham 1668 Rijksmuseum, Amsterdam

Nederland en Engeland, voormalige bondgenoten tegen Spanje en Portugal, zijn tegen het midden van de 17de eeuw, de twee grote zeemogendheden. Zij beconcurreren elkaar heftig. Wanneer door het Engelse mercantilisme de mogelijkheden voor de Nederlanders worden beperkt en de Engelsen ook nog de Acte van Navigatie uitvaardigen, loop dat uit op verschillende oorlogen met als inzet de hegemonie ter zee. In 1652 raakt de Nederlandse vloot onder admiraal Tromp slaags met de Engelse over het strijken van de vlag en de Eerste Engelse Oorlog is dan niet meer ter vermijden. De oorlogsvloot is niet altijd op sterkte en inderhaast worden vrachtschepen omgebouwd tot varende forten. De successen zijn wisselend. Omdat de handel en visserij tijdens de oorlog stagneren, begint een deel van de bevolking te morren, want de armoede neemt hand over hand toe, tot raadspensionaris Johan de Witt in 1654 de vrede weet te sluiten.

"By God, I think the Devil shits Dutchmen", roept de secretaris van de Engelse marine Samuel Pepys als de Nederlandse vloot de Medway opzeilt en een aanzienlijk deel van de Engelse vloot dat daar voor anker ligt, zonder pardon verplettert. Deze stoutmoedige daad onder leiding van Michiel Adriaensz. de Ruijter betekent het einde van de Tweede Engelse Oorlog (1665-1667). Aanleiding waren de bezittingen van de WIC aan de Afrikaanse kust, goud en slaven, handel dus. De Engelsen weten de Nederlanders flinke slagen toe te brengen en even wanen zij zich de meesters ter zee. Dan breekt de pest uit in Engeland en tot overmaat van ramp staat Londen in vuur en vlam. Ook voor de Nederlanders die te land worden aangevallen door Munster is de oorlog een zware last. Vredesonderhandelingen zitten in een impasse als De Ruijter de Theems opvaart.