De mammoet: geen zwemvest, wel bontjas
Museum Naturalis in Leiden bezit de grootste mammoetcollectie ter wereld. De meeste botten zijn opgevist uit de Noordzee. Wat deed een harige olifant op de Noordzeebodem? Een bezoek aan het museum en een speurtocht op de website geven antwoord op deze vraag.
 |
|
Hoog boven het dak van het museumgebouw torent de grijze depot-toren uit
|
Oerparade
Hoewel ik voor andere zaken kom, gun ik mezelf even tijd om de winkel en de galerie te bekijken. Vervolgens stap ik langs de nijlpaarden over de loopbrug, geniet van de vogelgeluiden en beloof mezelf dat ik na afloop de opgezette hond en ezel ga aaien in het Natuurtheater. Maar eerst is het tijd voor de afdeling beneden: de Oerparade.
Rechts bij de ingang staat/hangt het indrukwekkende skelet van een mammoet. Direct valt op dat de slagtanden vele malen groter en gevaarlijker aandoen dan die van een doorsnee olifant. Recht onder de slagtanden is een bankje ingebouwd, waar tijdens mijn verblijf niemand durft te gaan zitten. Ik ook niet. En dat terwijl deze reus in de literatuur toch een vriendelijke vegetariër is.. Iets verder ligt een aantal kaakhelften met kiezen als maalstenen en daarmee houdt het aantal echte mammoetbotten in de vaste opstelling op. Aangezien Naturalis een wereldrecord mammoetfossielen bezit, moet dus een immense hoeveelheid opgeslagen liggen in de mysterieuze depot-toren. Dat maakt een mens nieuwsgierig!
 |
|
Mammuthus primigenius (wolharige mammoet)
Korte oren, korte staart, lang haar met daaronder een wollen vacht
Maximale hoogte: 3,5 m
Maximale lengte: 3,6 m
Maximaal gewicht: 4000 kg.
Voedsel: plantaardig (voornamelijk gras)
|
Grassteppe
De mammoet (Mammuthus) leefde in onze streken tussen ca. 300.000 en 10.000 jaar geleden, in het Pleistoceen. De laatste IJstijd, ook wel een glaciale periode genoemd, was toen nog niet afgelopen. De ijskap over de aardbol was veel groter dan nu en op sommige plaatsen zelfs enkele kilometers dik. Pas toen dat ijs smolt, is ook de Noordzee ontstaan. De mammoet kon tot die tijd nog gewoon te voet van Nederland naar Engeland . Nederland was destijds een koude grassteppe die leek op het huidige Alaska. De mammoet had hier gezelschap van bijvoorbeeld de wolharige neushoorns en rendieren.
 |
|
Deel van een Mammoetslagtand (foto: Projectgroep Archeologie Betuweroute, Amersfoort). Opgeviste botten uit de zee, botten uit het opgepoten zand van de Maasvlakte, ze hebben een nadeel: gegevens uit de oorspronkelijke omgeving ontbreken. Samenwerking tussen archeologen en tunnelbouwers levert de laatste jaren gedetaileerde kennis op. De diepte van de vondsten is nu beter te achterhalen en zo kan gemakkelijker worden gezocht naar meer mammoetresten in de afgevoerde grond van dezelfde diepte.
|
De natuurdatabase op de website vult de informatie uit de opstelling aan (klik op zoogdieren, vul als zoekwoord mammoet in); zo blijken er drie soorten mammoeten te onderscheiden. Een leuk detail uit de dossiers: de jongste mammoetfossielen uit de Oost-Siberische Zee zijn slechts ca. 7000 3900 jaar oud. Er waren dus nog wolharige mammoeten toen in Egypte de piramiden werden gebouwd! Dat de mammoet in onze streken toen al was verdwenen, houdt waarschijnlijk verband met het steeds warmere klimaat en de meer drassige omgeving aan het einde van de IJstijd. En wie weet, heeft ook de jacht door Steentijdmensen een rol gespeeld.
Andersom
Naturalis is een plek om terug te komen en veel meer te ontdekken over (Neder)land, zee, bodem en bewoners. Zo blijkt ook het omgekeerde verhaal op te gaan en is land niet altijd land geweest, maar water of zee. Bijvoorbeeld in Limburg. Maar dat kunt u zelf uitzoeken. Op naar de Mosasaurus in Leiden.
Monique Ras-Deege
