 |
| Esaias van de Velde, landschap met veerpont, 1622, Rijksmuseum Amsterdam |
'Realistisch landschap'
Het schilderij Landschap met veerpont is een fraai voorbeeld van Van de Veldes bijdrage aan de ontwikkeling van het Hollandse landschap. In dit realistische weergave van een dorpstafereel is aandacht besteed aan zowel het verhalende element als aan de natuur. Het idee om het land om hem heen op een natuurlijke manier te gaan vastleggen, heeft Esaias misschien gekregen toen hij in Haarlem woonde (tussen circa 1609 en 1618). Ook schilders als Willem Buytewech (1591/92-1624) en Pieter Molyn (1595-1661) werden aangetrokken door deze stad en haar omgeving, waar men 'seer lustige landouwen' vond, 'die vet en vruchtbaer sijn ...... en menig groen geschildert velt'.
 |
 |
| Esaias van de Velde, De buitenpartij, 1615, Rijksmuseum Amsterdam |
David Vinckboons, De buitenpartij, 1600-1632, Rijksmuseum Amsterdam |
Zijn Buitenpartij van 1615 verraadt nog duidelijk de invloed van een van zijn Vlaamse leermeesters David Vinckboons (1576-1632). Als kijker staan we vrij dicht op het tafereel. De nadruk ligt in het schilderij op het gezelschap op de voorgrond, de bomen worden vooral gebruikt als stoffering en ogen wat stijf. Maar de stijl waarin Landschap met veerpont is geschilderd, wekt de indruk dat we naar een realistische weergave van een landschap kijken. De indrukken die hij 'naar het leven' opdeed, heeft Van de Velde in zijn schilderij verwerkt op een manier waardoor het lijkt alsof zij direct naar de natuur geschilderd zijn.
Atelier
In het schilderij Landschap met veerpont lijken de afgebeelde bomen, het water, de mensen en de dieren net echt. Men zou inderdaad de indruk kunnen krijgen dat Van de Velde aan de kant heeft gezeten om dit tafereel te schilderen. Niets is minder waar. Van de Velde en andere schilders componeerden hun landschappen in het atelier op basis van motieven die ze aan de natuur ontleenden. Voor het ontstaan van het 'realistische landschap' was het belangrijk dat kunstenaars elementen gingen gebruiken, die realistisch overkomen en dus binnen de belevingssfeer van de kijker vallen, zoals schaatsers, wandelaars, ruiters en vissers.
Van de Velde is daar in Landschap met veerpont goed in geslaagd. Op het schilderij zien we mensen afgebeeld die wandelen, terwijl anderen een boot optuigen. Op de voorgrond vaart een veerpont die een paard en wagen, vee en enkele reizigers moet vervoeren. Op de andere oever zitten passagiers te wachten om overgezet te worden, een vrouw zwaait naar de schipper. De bomen, huizen en andere elementen in het schilderij zijn verdeeld over verschillende plans, zodat een sterke dieptewerking ontstaat. Veel aandacht is besteed aan de uitwerking van planten en bomen. Tot slot versterkt ook de weerspiegeling van de boerderijen en molens in het water het realistische effect van het schilderij.
Hanneke Prins
Literatuur
- J. Briels, De Zuidnederlandse immigratie 1572-1630, Bussum 1978.
- J. Briels, Vlaamse schilders in het Noorden in het begin van de Gouden Eeuw, Brochure Kredietbank, 1978.
