Sinds 1962 bezit Theater Instituut Nederland het kamertoneel dat Hieronymus baron van Slingelandt in 1781 liet maken. Het toneel werd in Amsterdam in het huis van de baron en later in dat van zijn zoon opgesteld: niet om er toneelstukken mee op te voeren, maar om verschillende decors achter elkaar te vertonen. Bij het toneel horen acht 18de-eeuwse en zes 19de-eeuwse decors.
Het Van Slingelandt toneel is geen kopie van de stadsschouwburg in Amsterdam, maar heeft er veel overeenkomsten mee. De decors werden op dezelfde manier samengesteld als in de schouwburg en konden ook op dezelfde manier verwisseld worden.
 |
| Het toneel met Hofzaal decor, collectie Theater Instituut Nederland, foto: Roel Bogaards |
Coulissendecors
De decors die in het Van Slingelandt toneel opgesteld kunnen worden, zijn zogenaamde coulissendecors. Coulissendecors worden zo genoemd omdat ze samengesteld zijn uit een aantal zijschermen (coulissen, van het Franse 'coulis', = groef) aan weerszijden van het toneel. Behalve die coulissen wordt er gebruik gemaakt van achterschermen die het toneel aan de achterkant afsluiten, en 'friezen', dat wil zeggen beschilderde gordijnen die dwars over het toneel hangen en het aan de bovenkant afsluiten.
 |
Het Zomerbos decor, collectie Theater Instituut Nederland, foto: Roel Bogaards |
Schijn en werkelijkheid
Alle onderdelen van het decor samen moeten zo beschilderd zijn, dat het vanuit de zaal één doorlopende schildering lijkt. Het Zomerbos bijvoorbeeld, één van de decors die bij het kamertoneel van Baron van Slingelandt hoort. De echtheid van het decor wordt nog versterkt door drie elementen - de sterke perspectivische verkleining, het kleurgebruik en de verlichting:
Perspectivische verkleining: de toneelvloer loopt naar achteren toe op. Het perspectivische verdwijnpunt wordt precies op ooghoogte geschilderd, en bijvoorbeeld de geschilderde huizen op het achterdoek zijn veel kleiner dan die op de voorgrond.
Kleurgebruik: wat verder weg moet lijken, wordt in zachtere kleuren geschilderd dan wat dichtbij staat. Bomen dichtbij zijn groen, veraf zijn ze grijsgroen of grijsblauw.
Verlichting: wat verder weg moet lijken, wordt minder sterk verlicht. De verlichting van de decors in het kamertoneel bestond bovendien uit kaarslicht, en deze spaarzame, flakkerende verlichting zorgt ervoor dat het decor er nog 'echter' uitziet.
Tuja v.d. Berg
Het Kamertoneel van Baron van Slingelandt is vanaf november 2002 te zien in het Theatermuseum, Herengracht 168 te Amsterdam.
Inlichtingen: 020 5513300
