Taaltekenen

Taaltekeningen bij het sprookje Repelsteeltje. Twee tekeningen zijn afkomstig van leerlingen uit groep 5 en 1 tekening is van een beeldend kunstenaar:

Toen nu het meisje bij de koning werd gebracht, leidde hij haar een kamer binnen die vol stro lag. Hij gaf haar een spinnewiel en een haspel en sprak: ga nu maar aan het werk en als je tussen vannacht en morgenochtend dit stro niet tot goud gesponnen hebt, dan moet je sterven.

De koningin schrok hevig en bood het mannetje alle schatten van het koninkrijk aan als hij haar het kind wilde laten behouden. Maar het mannetje sprak: Nee, iets wat leeft is mij liever dan alle schatten van de wereld.

Maar toen ik aan het eind van het bos de hoek omsloeg en langs een hoge berg kwam, waar de vos en de haas elkaar goedenacht wensen.

In de jaren '70 ontstond in Amsterdam een methode om kinderen te laten schrijven en tekenen over eigen ervaringen met behulp van eenvoudige druktechnieken in een oplage. Deze druktechniek werd taaldrukken genoemd. De kinderen krijgen bijvoorbeeld de volgende opdrachten: teken drie kleine beestjes die je de afgelopen dagen hebt gezien op een half A4 met drie vakken. Of teken precies de manier waarop je je aankleedt, wat eerst en wat daarna op een A4 met zes vakken.
Taaltekenen is een onderdeel van taaldrukken, maar het biedt veel meer mogelijkheden. Jonge kinderen bijvoorbeeld die nog niet kunnen schrijven, kunnen via een gerichte taalteken-opdracht complexe situaties tekenen. Het getekende beeldverhaal zou in geschreven woorden een halve pagina beslaan. Details worden weergegeven die bij het vertellen niet eens genoemd worden. Deze maken de tekening op een onnadrukkelijke manier mooi.
Een taaltekenopdracht kan zijn om tijdens het vertellen van een sprookje te tekenen. De tekening kan dan ontstaan zoals er gedachteloos wordt getekend tijdens een telefoongesprek. Dit soort tekeningen worden ook wel met de Engelse term doodles aangeduid. Met zo n voorleesopdracht kun je een tekenimpasse doorbreken, niet alleen bij kinderen, maar ook bij volwassenen. Onder de zachte druk van het sprookje of een ander oud verhaal (Griekse mythologie, bijbelverhaal) komen de meest mooie uitdrukkingen op papier. Dit is taaltekenen ten voeten uit, want het legt een link met oude motieven en de eigen tekenritmiek.
Neem bijvoorbeeld het sprookje Repelsteeltje. Daar vertelt de bode van de koning hoe hij het gemene mannetje Repelsteeltje vond: "Maar toen ik aan het eind van het bos de hoek omsloeg en langs een hoge berg kwam, waar de vos en de haas elkaar goedenacht wensen, zag ik een huisje. En voor dat huisje brandde een vuur en om het vuur sprong een heel belachelijk mannetje."
Zon fragment heeft een archaïsche beeldende kracht en dat kun je aan de tekeningen zien.

Machteld Teekens