Nederland kent diverse musea met privécollecties, ondergebracht in het woonhuis van de verzamelaar. Wie daar binnenstapt, waant zich dikwijls bij diegene op bezoek en komt niet alleen prachtige vertrekken met museumstukken tegen, maar ook de gedachtewereld van de oud-bewoner. Een dergelijke tijdcapsule is het huidige Museum Meermanno/Museum van het Boek in Den Haag.
Zijn eind een begin
 |
|
Voorgevel van het Museum Meermanno / Museum van het Boek. Foto: Museum Meermanno / Museum van het boek. Naar de wensen van de hier in 1848 overleden baron van Westreenen werd het woonhuis een museum. Het neogriekse gevelontwerp en aanpassingen binnenshuis kwamen van Johannes Craner en werden in 1851/52 gerealiseerd.
|
Willem Hendrik Jacob Baron van Westreenen van Tiellandt stierf op 65-jarige leeftijd, kinderloos en ongetrouwd. Zijn dierbaarste naasten waren hondjes; twee liggen er begraven in de tuin. De leegte door het ontbreken van een gezin werd ruimschoots gevuld door zijn collecties, of waren die wellicht juist de oorzaak voor het ontbrekende gezin?
Na zijn dood liet hij een bijzondere verzameling boeken, handschriften, oudheden en antiquiteiten na aan de Staat der Nederlanden. De collectie moest in zijn woonhuis blijven, dat het Museum Meermanno Westreenianum zou gaan heten. Deze naam staat nog altijd op de voorgevel aan de Prinsessegracht 30 in Den Haag. De naam Meermanno kwam van de oudere achterneef van de baron, Johan Meerman, en diens vader Gerard. Belangrijke boeken uit hun bibliotheek vormen een deel van de verzameling die Van Westreenen aanlegde.
De geschiedenis van het boek
Op 13-jarige leeftijd kocht hij zijn eerste boek. Misschien was hij aangestoken door de verzamelwoede van zijn familieleden. Als kind van zijn tijd was hij zeer geïnteresseerd in de ontwikkeling van beschavingen. In de 50 jaren die volgen, wordt de geschiedenis van het boek, in de vorm van al dan niet verluchte handschriften of gedrukte werken, de rode draad in het leven van de Hagenaar. De prijzen die hij voor zijn stukken betaalde, liepen uiteen van een tiental stuivers tot ongeveer 1470 gulden. Dit bedrag betaalde hij voor zijn kostbaarste boekwerk, het Psalterium uit Mainz (1459).
Naast alles wat met de geschiedenis van het boek en de boekdrukkunst te maken had, verzamelde Van Westreenen ook oudheden als munten en Griekse vazen met inscripties, Egyptische papyrusrollen met tekst, maar ook schilderijen, zeldzaamheden en souvenirs van zijn reizen.
 |
|
De boekenzaal van Museum Meermanno / Museum van het boek.
Foto: Museum Meermanno / Museum van het boek.
|
Resultaat
Dankzij de verzamelwoede van deze baron en zijn testament, is de eerste verdieping van het huidige museum met de boekenzaal nog altijd een indrukwekkend gezicht, waar de bezoeker bijna eerbiedig en fluisterend langs de 19de-eeuwse vitrines schuifelt. In die vitrines is de ontwikkeling van het boek aan de hand van prachtige voorbeelden te volgen.
Het museum is niet stil blijven staan bij de kennis die Van Westreenen bijeenbracht. Moderne boeken, typografie, ex-libris en vormgeving zijn thema's die tegenwoordig de collectie aanvullen en die elders in het pand te zien zijn. Via de website van de Koninklijke Bibliotheek is op internet een deel van de collectie ontsloten: verluchte handschriften, waaronder de beroemde rijmbijbel van (1332) Jacob van Maerlant.
Het is toch een tikkeltje wrang dat zijn naam niet meer officieel gebruikt wordt. Gelukkig is hij niet zo gemakkelijk van de gevel af te krijgen.
Monique Ras-Deege
