De eerste belangrijke prentenuitgever in de Nederlanden is de Vlaamse graveur Hieronymus Cock (1507/1510 1570) geweest. Aux quatre vents (In de vier winden) heette de uitgeverij die Cock in 1550 in Antwerpen begon, wat in die tijd een belangrijk boeken- en prentencentrum was.
Italiaans voorbeeld
Cocks uitgeverij had als voorbeeld de befaamde grafische ateliers in Rome Met de praktijken van deze ateliers kwam hij in contact toen hij zelf als kunstenaar in die stad verbleef. Hij tekende daar vooral landschappen en ruïnes. Bij terugkomst vervaardigde en publiceerde hij zijn eigen etsen naar deze tekeningen.
 |
|
Hieronymus Cock, Tweede gezicht op het Colosseum, 1550, ets, 233 x 335, invnr L. 1987/73, Collectie Museum Boijmans van Beuningen
|
Zijn uitgeverij richtte zich met name op het uitgeven van prenten naar werk van beeldend kunstenaars. Met deze zogenaamde reproductiegrafiek werd in de beginjaren van zijn uitgeverij vooral de schilderkunst van beroemde Italiaanse meesters zoals Rafaël, Bronzino, Parmigianino en Da Vinci door hem in het Noorden verspreid. Maar ook dat van de zogeheten italianiserende Nederlanders zoals Maarten van Heemskerck en Lambert Lombard.
Dankzij Cock is de Italiaanse vormentaal uit die tijd dan ook bij een breder publiek bekend geworden.
Werkwijze
Cock gaf de graveurs die voor hem werkten direct opdracht om een prent te maken, meestal dus naar het werk van anderen. Vaak werd de voortekening gemaakt door de kunstenaar die het oorspronkelijke werk (schilderij of sculptuur) had gemaakt of door een tekenaar. Van de gegraveerde koperplaten konden wel honderden afdrukken worden gemaakt. Deze waren dus van veel waarde. Het is dan ook niet raar dat de graveurs twee keer zoveel betaald kregen als de tekenaars. Bovendien kostte het bewerken van de koperplaten hen veel meer tijd dan de tekenaar het maken van de modeltekening.
 |
|
Lucas en/of Johannes van Duetecum naar Hans Vredeman de Vries, ets/gravure 220 x 267, Collectie Museum Boijmans van Beuningen
Op de hoek van deze fictieve straat is de winkel van Hieronymus Cock 'IIII vens' afgebeeld met Cock zelf in de deuropening.
|
Afzetmarkt
Onder het grafische werk dat Cock uitgaf waren veel religieuze en allegorische prenten, portretseries, landschappen, landkaarten en architectuur- en ornamentprenten. Het betrof werk van onder andere Maarten van Heemskerck, Pieter Brueghel de Oude, Frans Floris en Hans Vredeman de Vries. Zij werden gemaakt door graveurs als Dirk Volkertsz. Coornhert, Cornelis Cort, Pieter van der Heyden en Philips Galle en de gebroeders van Deutecum.
Het is niet bekend wie de prenten uit In de vier winden aankocht. Bijbelse prenten en portretten werden misschien door een breed publiek aangeschaft. Maar veel van de prenten die door Cock werden verhandeld waren ingewikkelde allegorieën, voorzien van onderschriften in het Latijn. Vaak zien we ook woordspelingen in de bijschriften en motto's. Het ligt voor de hand om te denken dat dit werk meer besteed was aan de geleerde elite uit die tijd. Daarnaast werden de prenten door kunstenaars gebruikt als oefenmateriaal of om te verwerken in hun eigen werk.
Hanneke Prins
Literatuur
A.J.J. Delen, De grafische kunsten door de eeuwen heen, Antwerpen-Amsterdam 1956
Hieronymus Cock, prentenuitgever en graveur 1507?-1570, inleiding en catalogus door Lydia de Pauw-de Veen, Koninklijke Bibliotheek Albert I, Brussel 1970
J. Braat, J.P. Filedt Kok, J.H. Hofenk de Graaf en P. Poldervaart, Restauratie, conservatie en onderzoek van de op Nova Zembla gevonden zestiende-eeuwse prenten, In: Bulletin van het Rijksmuseum 28(1980) p. 43-79
In de vier winden, de prentuitgeverij van Hieronymus Cock 1507/10-1570, tentoonstellingscatalogus Boymans van Beuningen, Rotterdam 1988
Linda C. Hults, The print in the western world. An introductory history, The University of Wisconsin Press 1996.
