In maart 1998 wijdde de Universiteitsbibliotheek Amsterdam een expositie aan haar collectie letterproeven naar aanleiding van het verschijnen van de uitgave over letterproeven in de UB getiteld Dutch typefounders' specimens. Een gesprek met Mathieu Lommen, één van de auteurs.
 |
|
Werktekening van de Lexicon door Bram de Does, 1989. De Lexicon is o.a. de letter van NRC Handelsblad.
|
Kun je uitleggen wat letterproeven zijn?
"Een letterproef is gewoon een catalogus: ze geeft een overzicht van de door een lettergieterij of uitgeverij leverbare typen of van het materiaal dat een drukkerij in voorraad heeft."
Wat bevat de verzameling letterproeven in de UB?
"Onze collectie (75 meter) is zeer internationaal en met name sterk in de periode van de 18e eeuw tot nu. Per definitie zijn letterproeven overigens schaars. Een verouderde catalogus loopt nu eenmaal eerder gevaar in een prullenbak te belanden dan een bibliofiel boek! Onze meest bijzondere proef stamt uit 1687: een blad met Georgisch schrift gesneden door de Hongaar Nikolaas Kis in Amsterdam. Zijn Latijnse drukletters zijn inmiddels digitaal bewerkt en populair onder de namen Janson en Ehrhardt."
Hoe is de UB in het bezit gekomen van de Tetterode-letterproeven?
"In 1971 heeft de UB de Typografische Bibliotheek van Lettergieterij 'Amsterdam' gekocht. In 1914 was de 'LA' een bibliotheek begonnen aan de Da Costakade, die voornamelijk literatuur bevatte over papier, druk- en bindtechnieken en natuurlijk over alles wat met de letter en grafische vormgeving te maken had. Die collectie letterproeven wordt nu aangevuld met werk van bijvoorbeeld Gerard Unger en Bram de Does."
Kun je iets vertellen over de huidige ontwikkelingen?
"Met de opkomst van de Mac is letterontwerpen een 'cottage-industry' geworden: letterontwerpers kunnen thuis werken en zijn niet meer afhankelijk van producenten. Tegenwoordig is feitelijk de enige kostenfactor de tijd die de ontwerper erin steekt: het ontwerpen van een serieuze boekletter kost vele maanden. Een 'letteropleiding' kun je volgen aan de Haagse Academie, waar vroeger Gerrit Noordzij doceerde. Nederland beschikt mede daardoor over een internationaal toonaangevende groep jongere letterontwerpers. Ik noem Erik van Blokland en Just van Rossum van Letterror, Martin Majoor en Fred Smeijers. Ons land kent ook enkele digitale letteruitgeverijen: bijvoorbeeld de Dutch Type Library, The Enschedé Font Foudry en Underware. Tenslotte mag de naar Amerika vertrokken Rudy VanderLans niet onvermeld blijven. Hij is een van de oprichters van de trendy uitgeverij Emigre."
Heb je enig idee hoeveel lettertypen er ooit ontworpen zijn?
"Duizenden en duizenden, en iedere week komen er wel weer bij. Nieuwe technieken en toepassingsgebieden (het beeldscherm bijvoorbeeld) vragen om nieuwe ontwerpen. Maar grafisch ontwerpers zijn ook gewoon mensen, en willen af en toe iets nieuws."
Monique Kooijmans
Meer informatie over:
Literatuur
J.A. Lane, M. Lommen, Letterproeven van Nederlandse gieterijen: uit de Bibliotheek van de KVB en andere verzamelingen in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam, met geschiedenissen van de firma's = Dutch typefounders' specimens: from the Library of the KVB and other collections in the Amsterdam University Library, with histories of the firms represented, Amsterdam: De Buitenkant, 1998
