 |
|
Gerard Mercator, wereldkaart in atlasvorm, detail, pag.29/30, collectie Maritiem Museum Rotterdam
Op dit fragment van Mercator's wereldkaart uit 1569 is Zuid-Amerika te zien met de straat van Magallaan. De zuidpool is op deze kaart in verhouding zeer groot.
|
Mercatorprojectie
Gerardus Mercator (verlatiniseerde vorm van Gerard Kremer) werd in 1512 in het Vlaamse plaatsje Rupelmonde geboren. Op twintigjarige leeftijd ging hij naar Leuven om filosofie en mathematica te studeren. Daar legde hij zich toe op het maken van kaarten en globes en vervaardigde hij in opdracht van Keizer Karel V ook astronomische instrumenten. In 1552 vertrok hij naar Duisburg waar hij zijn cartografisch werk voortzette. Hier ontwikkelde hij de beroemde wereldkaart voor de zeevaart, op basis van de projectiemethode die zijn naam draagt.
Een vaste koers
Het bijzondere aan deze mercatorprojectie was dat voor het eerst een vaste koers als een rechte lijn op de kaart kon worden getekend. Dat was voor die tijd onmogelijk. Een vaste koers volgt in alle andere projectiemethoden namelijk een kromme lijn, wat het voor met name schepen erg lastig maakt om deze nauwkeurig op een globe of kaart uit te zetten. De Mercatorprojectie is dan ook van onschatbare waarde voor de scheepvaart gebleken, reden waarom deze projectiemethode nog steeds gebruikt wordt voor navigatiekaarten.
 |
Een vaste koers is op de kaart van Mercator een rechte lijn.
Gerard Mercator, wereldkaart in atlasvorm, detail, pag.29/30, collectie Maritiem Museum Rotterdam
|
Voor andersoortige kaarten is de Mercatorprojectie echter niet veel gebruikt. Daarvoor treden er teveel vervormingen op in de landmassas Hoe hoger de breedtegraad, hoe groter deze namelijk worden afgebeeld. De polen zelf kunnen met behulp van een Mercatorprojectie niet eens afgebeeld worden. Ze worden als het ware oneindig groot.
De eerste Atlas
Mercator heeft bij leven veel kaarten gepubliceerd, maar zijn grote droom heeft hij niet kunnen uitvoeren. Hij wilde een kosmografie uitgeven, een geschiedenis van hemel en aarde met een volledige set kaarten van de toen bekende wereld. Bij zijn dood in 1594 had hij 73 van de geplande 120 kaartbladen gepubliceerd. Zijn zoon verzorgde een jaar later een uitgave van het eerste deel van de kosmografie, onder de door Mercator bedachte titel Atlas, genoemd naar de Titaan Atlas uit de Griekse mythologie. Niet omdat deze Titaan de wereldbol op zijn schouders draagt, maar omdat hij een astronoom en kosmoloog was, zoals Mercator zelf in het voorwoord uitlegt.
Van Mercators instrumenten is niets bewaard gebleven. Het Boerhave-museum in Leiden, beroemd om zijn cartografische instrumenten, bezit alleen een portretpenning van hem.
Margreet Steiner
Verder lezen
Nicolas Crane, Mercator - de man die de wereld in kaart bracht, Ambo, Amsterdam, 2003.
Lees in het artikel Het raadsel van de Mercatorprojectie op de website Kennislink meer over de techniek achter de Mercatorprojectie.
