zoeken
mail a friend








Het nieuwe narcisme

Als narcisme afgemeten zou kunnen worden aan de hoeveelheid zelfportretten dan leven we in de meest narcistische tijden ooit, leert een beetje rondklikken op internet. Was het nog niet zo gek lang geleden ongepast om over jezelf te spreken of lang voor de spiegel te staan, op internet lijken we niet anders te doen. Een extreme manifestatie daarvan is de site c71123.com van Jonathan Keller die al sinds 1998 iedere dag een foto van zichzelf maakt. Afgezien dan van een onderbreking van een paar maanden toen hij een baantje vervulde op Antarctica als conciërge. Daarmee is de persoon en zijn site eigenlijk meteen ook wel treffend omschreven: conciërge op Antarctica, een uiterst normaal beroep op een uitzonderlijke plek.

Iedere dag een sobere foto, altijd vanuit dezelfde hoek. Dat leek aanvankelijk het toppunt van egotripperij maar het is inmiddels een project met de toepasselijke titel When will it end? - want dat is inderdaad de eerste gedachte die bij je opkomt als je de pagina's vol plaatjes ziet. Zoals die vraag onwillekeurig ook gesteld wordt bij films of toneelstukken die lang lopen. Het nieuws richt zich dan niet meer op het succes maar het einde daarvan. Als het aan Jonathan zelf ligt gaat hij door tot de finale, tot zijn dood. Dat maakt de portretten nu al een beetje macaber.

Maar het is nog merkwaardiger dan het op het eerste gezicht lijkt. Wie lang naar de honderden foto's kijkt, bemerkt op den duur een vreemd effect. De foto's van Keller worden als het ware zelfportretten. Niet dat er iets aan verandert of dat er een truc wordt uitgehaald maar terwijl je hem zichtbaar langzaam ziet verouderen, als een serie stillevens van een bloem die verwelkt, ga je onwillekeurig denken over wat de tijd met jou zelf doet. Je bladert terug en gaat je afvragen wat je deed in 1999 of 2000. Niet omdat er speciale dingen te zien zijn want de foto's zijn altijd hetzelfde en hij draagt altijd dezelfde kleding uit zijn ietwat beperkte garderobe. Zelfs de opnames van 11 en 12 september 2001 waar je toch ontzetting zou verwachten, tonen geen greintje historisch perspectief. Wat dat betreft zijn de data niet zo relevant. Nee, wat mateloos fascineert is de meedogenloze manier waarop Keller sluipenderwijs wordt aangetast en gekneed door de tijd. Als de tijd zo duidelijk zichtbaar is bij hem, hoe gaat dat dan bij jezelf? Dat is geen fijne vraag.

Op die manier is de site van Keller het tegenovergestelde van het gangbare zelfportret dat op internet te vinden en dat er meestal om draait dat een persoon zich laat zien zoals hij of zij zichzelf graag ziet: mooi, stoer, verleidelijk, boos of slim. Je vindt ze met honderdduizenden tegelijk op sites als Cu2 en Friendster maar ook op de meeste persoonlijke pagina's. Het zijn een soort bevroren spiegels die meestal meer zeggen over wat iemand wil zijn dan wat hij is. Dat milde bedrog met zelfportretten is natuurlijk van alle tijden maar het verschil is dat deze cultuur, die mede wordt gevoed door de amechtige dating-sfeer en de zweem van sex die op veel online plaatsen doordringt, nu dominant begint te worden. Foto's zijn een soort visitekaartjes of misschien nog wel meer: een middel om paring uit te lokken. Wij hebben geen verleidelijke lokroep, geen mooie veren, geen indrukwekkende hoorns en we voeren geen openbare paringsdansen uit. Wij hebben foto's op internet. Dat is geen narcisme, dat is een overlevingsstrategie.

Francisco van Jole


Instelling:
Digitaal Erfgoed Nederland

Publicatiedatum:
26 maart 2004