Sanitair op kasteel De Haar
Kasteel de Haar werd rond 1900 gebouwd en was van alle gemakken voorzien, waaronder eigentijds sanitair. De tientallen, voor die tijd moderne badkamers, zijn nog steeds in hun oorspronkelijke staat te bewonderen.
 |
| Een van de badkamers in kasteel De Haar, foto Meindert Stokroos |
Huizen zijn lang verstoken geweest van sanitaire voorzieningen als waterkranen, douche en toilet. Het was vroeger allemaal nogal primitief, zeker voor de gewone man. Wilde je je wassen, en dat was vroeger lang niet zo gebruikelijk als tegenwoordig, dan moest je eerst water uit de put halen of uit een waterkelder oppompen. Zeker geen lolletje in de wintermaanden.
Voor je behoefte was je vroeger aangewezen op een in onze ogen primitieve w.c. Soms bevond die zich in een houten optrekje achter op het erf met daarin een plank (bril genaamd) met gat en deksel, waaronder zich een ton of emmer bevond. Van doorspoelen was nog geen sprake, en het is te begrijpen dat het erg stonk.
In de 19de eeuw ontwikkelden zich nieuwe inzichten met betrekking tot de persoonlijke hygiëne. Het was vooral de gegoede burgerij die daarin het initiatief nam. Overigens was het nog steeds behelpen, omdat stromend water pas na het midden van de 19de eeuw verscheen, en dan nog alleen in stedelijke gebieden. Geleidelijk bevorderde het stromend water de persoonlijke lichaamshygiëne, en daarmee verscheen het closet met waterspoeling, de badkuipen en later ook de douche.
 |
| Luxe wastafels, foto: Meindert Stokroos |
 |
| Een 'middeleeuwse' douchekop, foto: Meindert Stokroos |
Van die oude sanitaire voorzieningen is weinig bewaard gebleven. Een uitzondering vormt kasteel De Haar dat ten westen van Utrecht bij Haarzuilens ligt. Dit kasteel werd rond 1900 door P.J.H. Cuypers gebouwd voor baron Etienne van Zuylen van Nijevelt. Hoewel de architect er voor het oog een oud-middeleeuws kasteel heeft neergezet, blijkt het in veel opzichten voor zijn tijd heel modern te zijn geweest. Zo was het kasteel van alle moderne gemakken voorzien, waaronder eigentijds sanitair.
Sanitaire voorzieningen hebben veel water nodig en daarom bevonden zich boven in het kasteel op twee plaatsen grote ijzeren waterbakken voor koud en warm water. Eigenlijk waren het watertorens, die nodig waren om voldoende druk op het water te krijgen. Omdat de toenmalige eigenaar zijn gasten van alle gemakken wilde voorzien, bezit het kasteel heel wat sanitaire ruimten: badkamers en toiletten of een combinatie daarvan. Aangezien sanitaire artikelen destijds in Nederland nauwelijks werden gemaakt, moest veel uit het buitenland worden ingevoerd. De namen van die buitenlandse producenten zijn vaak op badkuipen en kranen te lezen. De badkuipen waren meestal van porselein en werden gewoon op de vloer neergezet of soms geraffineerd in de vloer verzonken. De kuip werd al gevuld uit een heuse mengkraan. Boven de kuip zat vaak een mooi uitgevoerde douchekop die aan rijkdom van vormgeving geheel aansluiten bij de traditie van het kasteel. Het was plezierig toeven op De Haar!
Meindert Stokroos
Internet
Meer informatie over De Haar vindt je op de website van het kasteel.
