De restauratie en verbouwing van het Rijksmuseum in Amsterdam is in volle gang. Het museumgebouw is ontworpen door architect Pierre Cuypers (1827-1921). Het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) in Rotterdam beheert het archief van deze architect. Al in 1999 is het NAi begonnen met de bewerking van dit enorme archief. Cuypers' archief is uniek vanwege zijn omvang en zijn compleetheid. Duizenden tekeningen, foto's en brieven bieden een kijkje in Cuypers' wereld. Zo biedt het archief ook inzicht in de bouwgeschiedenis van het Rijksmuseum. Dit is voor de (restauratie)architecten die nu aan het Rijksmuseum werken een belangrijke bron.
|
|
|
Interieurfoto van de Voorzaal in het Rijksmuseum, uit: "Leven en werken van Nederlandsch grootsten Bouwmeester Dr. P.J.H. Cuypers", aangeboden ter gelegenheid van Cuypers 90ste verjaardag, collectie Nederlands Architectuurinstituut
|
Een kwestie van smaak
Het Rijksmuseum van Cuypers viel niet altijd in de smaak. Toen het museum net voltooid was, kende het gebouw al felle voor- en tegenstanders. Veel Amsterdammers vonden het eerder een kathedraal dan een museum. Koning Willem III vond het net een boterhal. Ook de ideeën over het interieur zijn in de loop der tijd gewijzigd. Op oude foto's zijn de rijke wanddecoraties goed zichtbaar. In de 20ste eeuw was men niet meer zo gecharmeerd van Cuypers' decoraties en werd alles witgeschilderd.
Terug naar Cuypers
De meningen over Cuypers' decoraties lijken ook nu weer veranderd. In het 'Nieuwe Rijksmuseum' wordt waarschijnlijk een deel van Cuypers' decoraties in ere hersteld. Door proefboringen en het wegkrabben van de witte stuclaag worden de oude schilderingen weer zichtbaar. En het archief onthult met decoratietekeningen, sjablonen, kleurenschema's en verfrecepten wat Cuypers met zijn decoraties bedoelde. De restauratie en het bouwhistorisch onderzoek maakt een reconstructie mogelijk.
|
|
|
Ontwerp voor wanddecoraties in een zaal in het Rijksmuseum. Collectie Nederlands Architectuurinstituut
|
|
|
|
Ontwerpen voor wanddecoraties in een zaal in het Rijksmuseum, collectie Nederlands Architectuurinstituut
|
Van het verhevene naar de materie
Cuypers zegt over de decoratie van zijn gebouw het volgende: "De Versiering van een monument als de nieuwe Rijksmuseumgebouwen moet één geheel vormen en de bestemming van het gebouw verduidelijken door de Kunstgeschiedenis van Ons Vaderland op bevattelijke wijze aan den toeschouwer voor oogen te stellen."
Het beeldhouwwerk en de schilderingen benadrukken de constructie van het gebouw en vertellen veel verhalen. In het archief bevinden zich allerlei lijsten met namen van historisch belangrijke vorsten, steden en schilders die afgebeeld moesten worden. Er is ook veel symboliek verwerkt in het gebouw. Zo vertegenwoordigen de allerhoogste delen van het gebouw 'het verhevene', de daaronder gelegen decoraties 'het verstandelijke' en de mozaïekvloer verbeeldt de 'materie'.
Zeep, lijm en verf
Niet alleen deze programma's zijn in Cuypers' papieren terug te vinden, maar ook hoe Cuypers het werk uitgevoerd wilde zien. In het bestek voor het schilderwerk van 1883 wordt vermeld: "Alle muren, die beschilderd moeten worden, vooraf goed schoon te maken, vervolgens met zeep en lijm af te kwasten en daarna met lijmverf, silicaat, tempera of waar zulks gevorderd wordt geheel naar genoegen van den architect af te schilderen." Decoratieschilders geven in hun declaraties op welke kleur verf ze gebruikt hebben, hoeveel kilo en wat de prijs daarvan was. Zo werd bijvoorbeeld 16 kilo Toscaans rood gebruikt à 1 gulden per kilo en 20 kilo loodwit à 45 cent per kilo. Het arbeidsloon was overigens slechts 25 cent per uur.
|
|
|
Declaratie van huis- en decoratieschilders, 1890
|
Vooruit met Cuypers....
Nadat een deel van de verborgen schatten onder het witsel tevoorschijn is gekomen en de informatie over deze schatten vergeleken is met het archiefmateriaal, zijn de (restauratie)architecten weer aan zet. Zij kunnen net als Cuypers de opdracht geven het "geheel naar genoegen van den architect af te schilderen".
Marja Potters
Internet
Meer informatie over Cuypers en het Rijksmuseum is te vinden op de website van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi). Op deze site is tevens een heel dossier aangelegd over het archief van Cuypers.
)
)
)
)
