zoeken
mail a friend








Een Waterschapskaart uit 1611

Het Hoogheemraadschap van Delfland liet in 1611 als een van de eerste waterschappen een grote overzichtkaart maken van haar gebied. Deze kaart werd vervaardigd door Floris Balthasars en zijn zoon Balthasar Florisz.

De kaart van het hoogheemraadschap van Delfland, Floris Balthasars, 1611, collectie Gemeentearchief Rotterdam

Een groot deel van Nederland ligt beneden het zeeniveau en zou onder water lopen zonder dijken en duinen. De zorg daarvoor ligt bij de besturen van de polders en de waterschappen. De oudste besturen werden ongeveer zeven eeuwen geleden opgericht. Van oudsher droegen deze de zorg voor zowel de waterkering als de waterlozing. Het zee- en rivierwater moest buiten de dijken worden gehouden en het overtollige binnenwater, denk hierbij aan regen- en afvalwater, moest worden geloosd. Dit noemen we de natte waterstaat. Verder hadden ze ook een taak bij de droge waterstaat binnen hun gebied. Een voorbeeld hiervan is het aanleggen van wegen.

De Noordzeekust met duinen en achterliggende polders. Detail uit: De kaart van het hoogheemraadschap van Delfland, Floris Balthasars, 1611, collectie Gemeentearchief Rotterdam

Daarnaast hadden de polder- en waterschapsbesturen ook bestuurlijk/administratieve en juridische taken en bevoegdheden. Hierbij valt te denken aan belasting- en dijkheffing, of aan rechtspraak bij grensconflicten tussen de ingelanden (= inwoners) onderling, maar soms ook met buurwaterschappen.
Als hulp bij de uitoefening van die taken was het wenselijk om over een goede kaart van het gebied te kunnen beschikken. Een van de eerste waterschappen die zo'n grote overzichtskaart van haar gebied liet maken was het Hoogheemraadschap (= waterschap) van Delfland dat nog steeds gevestigd is aan de Oude Delft in Delft.
In 1611 presenteerde Floris Balthasars zijn kaart bij het bestuur. Hij werd hierbij geholpen door zijn zoon Balthasar. Beiden waren zowel landmeter als graveur. Het kaartbeeld werd door hen gegraveerd op negen koperplaten en meet gemonteerd 98x92 centimeter. De kaart van vader Floris en zoon Balthasar is iets meer dan honderd jaar gebruikt. Voor zover bekend zijn een zestal verschillende uitgaven (staten) van de koperplaten vervaardigd (1611, 1623, tussen 1623 en 1630, 1630, 1644 en 1692). Dit betekent dat er zes verschillende kaartbeelden van Delfland (uit de zeventiende eeuw) bestaan hebben. De koperplaten worden overigens nog steeds bewaard in het archief van het hoogheemraadschap.
De kaart uit 1611 kreeg in 1712 een waardige opvolger door het werk van Nicolaas Kruikius die een veel grotere en kwalitatief betere kaart van Delfland maakte. Zijn kaart op 27 fikse koperplaten meet gemonteerd maar liefst 260x280 centimeter.

Marc Hameleers

Literatuur
De kaart van het hoogheemraadschap van Delfland, Floris Balthasars, 1611, portefeuille met facsimile + toelichting door C. Postma. (Alphen aan den Rijn, Canaletto, 1972).
Kaart van Delfland 1712, portefeuille met facsimile + inleiding door C. Postma, Nicolaes Kruikius en zijn werk (Alphen aan den Rijn, Canaletto, 1977,1988).
M.M.Th.L. Hameleers, De kaarten van Delfland en Schieland uit 1611 door Floris Balthasars, in: Antiek 20/8 (maart 1986), p. 435-443.


Instelling:
Gemeenteacrhief Amsterdam

Publicatiedatum:
26 september 2003