Met de verkiezingen voor de boeg worden de hebbelijk- en onhebbelijkheden van de elkaar bestrijdende politieke figuren ons vrijwel dagelijks onder ogen gebracht. Vaak blijkt dat het getekende beeld bepaalde situaties scherper dan woorden kan weergeven en persoonlijke kenmerken raker kan karakteriseren. Politiek gezien is het beeld dan ook een sterk wapen. Een spotprent zegt vaak meer dan een lang artikel en kan zijn doel feilloos treffen.
De moderne cartoons, die naast de politieke kleur van het medium ook vaak de voorkeur van de maker verraden, kennen een lange voorgeschiedenis. Werden in de zeventiende en achttiende eeuw de politieke tegenstellingen nog met behulp van satirische pamfletten uitgevochten, in negentiende eeuw werd, tegelijk met de popularisering van de gedrukte pers, de (partij-)politieke prent een bekend verschijnsel.
 |
Kokadorus op de Wereldmarkt, Johan Braakensiek, Bijvoegsel van de De Amsterdammer van 9 oktober 1910, collectie Joods Historisch Museum |
Meer dan vijftig jaar lang gaf politiek tekenaar Johan Braakensiek (1858-1940) wekelijks in de Amsterdammer, later bekend als de Groene Amsterdammer, zijn mild humoristische visie op de toestand in de wereld.
Zo werd op 5 oktober 1910 de laatste troonpretendent van Portugal Emanuel II verjaagd en werd Portugal een republiek. Nog geen week later verscheen als bijvoegsel bij De Amsterdammer een afbeelding van de bekende joodse marktfiguur Professor Kokadorus, die op het Amstelveld de kroon van Portugal te koop aanbiedt : "Een kroontje! Een mooi kroontje! Geen millioen, geen half millioen, geen ton, geen halve ton, geen rijksdaalder, geen gulden, geen kwartje - één simpel dubbeltje maar!".
Professor Kokadorus (1867-1934) was het pseudoniem van Meijer Linnewiel, die op zijn veertiende voor het eerst op de maandagmarkt op het Amstelveld stond. Linnewiel was, behalve een handige marktkoopman, een briljant fantast, een gevat politiek commentator en een ervaren massapsycholoog. Hij verkocht alles, schrijfgerei, zakmessen, kammen, likdoornpleisters, wondermiddelen, bretels, maar vooral praatjes. Op 15 oktober 1906 vierde hij op het Amstelveld zijn zilveren jubileum als marktkoopman. Naast een uitgebreide hulde van zijn bewonderaars leverde hem dat ook de eretitel professor op. Sinds 1977 staat daar op zijn vaste plek een standbeeld van Professor Kokadorus.
 |
|
Kokadorus, Oz Almog, 2002, olieverf op doek, 2002, 30 x 30 cm, collectie Oz Almog
|
Een portret van Meijer Linnewiel, alias Kokadorus, is ook te zien op de tentoonstelling DIE OOK..? Oz Almogs beknopte Index Judaeorum: kroniek van een culturele obsessie. Deze tentoonstelling is van 14 februari t/m 9 juni 2003 te zien in het Joods Historisch Museum. Ironie en zelfspot ligt ten grondslag aan deze tentoonstelling. De kunstenaar Oz Almog (1956, Kfar Saba, Israël) schilderde ruim 400 olieverf-portrettten van joden uit heden en verleden. De reeks roept nu eens vervreemdende dan weer provocerende vragen op over wie en wat nu eigenlijk joods is.
Jelka Kröger
