Het korte, uitbundige maar uiterst productieve leven van graaf Henri Marie Raymond de Toulouse - Lautrec - Monfa (Albi 1864 - Malrômé 1901) spreekt nog steeds zeer tot de verbeelding van velen. Hij is niet weg te denken uit een rijtje beroemde kunstenaars dat in bijna ieders geheugen gegrift staat: Rembrandt, Van Gogh en Toulouse - Lautrec. 'Chroniqueurs van het leven', van verdriet en vreugde, van hoop en overtuiging, van berusting en vechtlust. Zelf waren ze vaak onderwerp van spot en vernedering, maar altijd waren ze overtuigd van hun gelijk en deden ze precies wat ze dachten dat nodig was en wat ze goed konden. Ze lieten zich door niemand voorschrijven wát dat zou moeten zijn. Dat bepaalden ze zelf wel. Het had grote gevolgen voor hun persoonlijke levens. Rembrandt ging failliet en stierf straatarm, Van Gogh pleegde zelfmoord en Toulouse - Lautrec overleed op 36-jarige leeftijd aan de gevolgen van een ziekte.
 |
Portret van Jeanne Granier, uit een map met dertien lithos van acteurs en actrices, Henri de Toulouse - Lautrec, lithografie, ca. 1895, collectie Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam
Jeanne Granier was een zeer succesvolle operette zangeres
|
Tekentalent
Henri de Toulouse - Lautrec groeide op als telg uit een oud adellijk geslacht in Zuid-Frankrijk dat onder zijn voorvaderen Raymond de Saintes-Gilles telde, een van de leiders van de eerste kruistocht. Zijn vader die cavalerieofficier was geweest had het grootste plezier in de ruitersport en de jacht. Voor zijn zoon had hij waarschijnlijk soortgelijke ambities in petto. Maar het lot besliste anders. Op dertienjarige leeftijd viel hij van een paard en brak een been. Een jaar later overkwam hem hetzelfde en brak hij zijn andere been. De gevolgen hiervan zouden tragisch blijken. Zijn beenbreuken herstelden zich niet terwijl zijn bovenlichaam zich normaal ontwikkelde. Het gaf hem een mismaakt lichaam. Maar dankzij het plezier dat hij in tekenen ontdekt had vond hij een levensdoel. Hij wilde kunstenaar worden. Nadat hij bij verschillende kunstenaars in de leer was geweest om het vak te leren vestigde hij zich op twintigjarige leeftijd in Montmartre, waar hij zich voornamelijk begaf in het nachtleven. Overal waar hij was tekende hij in theaters, cabarets, circussen, bars en café's. Hij bestudeerde als het ware de gezichten van de aanwezigen, legde hun bewegingen vast en wist zelfs hun gevoelens op papier vast te leggen. Hij ontwikkelde zijn geweldige tekentalent en zijn visuele geheugen. Een aantal tekeningen werden gepubliceerd in Franse tijdschriften en kranten. Veel schetsen zou hij later verwerken in zijn lithografisch werk. In 1886 werden zijn schilderijen voor het eerst getoond en in 1889 waren ze te zien op de Salon des Indépendants, een belangrijke tentoonstelling die jaarlijks in Parijs werd georganiseerd en waar iedere kunstenaar aan mee wilde doen.
 |
La Goulue, valse pour piano (een wals voor piano), omslag voor bladmuziek, Henri de Toulouse - Lautrec, lithografie, collectie Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam
|
Affiches
In 1890 ontmoette hij Jules Chéret (1836-1932), toen een beroemde tekenaar van affiches. Deze maakte zijn theateraffiches meestal op dezelfde manier: een uitgewerkte tekening op de voorgrond, een schetsmatige achtergrond en teksten boven en onder de afbeelding. Hij maakte veel gebruik van primaire kleuren en strakke lijnen.
De affiches werden kleur voor kleur direct op de lithosteen door de kunstenaars getekend en door het gebruik van transparante drukinkten kon de tekenaar beschikken over een ongekend aantal kleuren. Lautrec met zijn virtuoze tekenhand raakte onmiddellijk in de ban van getekende affiches. Voor al zijn vrienden uit het Parijse uitgaansleven tekende hij affiches. Hij ontwikkelde een geheel eigen stijl waarbij de tekst een wezenlijk onderdeel van het affiche vormde. Hij combineerde woord en beeld op een zodanige wijze dat het beeld een vertellende rol kreeg en de woorden dat beeld begeleidden zonder te overheersen Zijn artistieke inspiratie kwam uit de hoek van de Japanse houtsnede-techniek en vooral ook van Vincent van Gogh en Paul Gauguin. Terecht wordt Lautrec beschouwd als een echte baanbreker voor het moderne affiche.
Lithografie
De laatste tien jaar van zijn leven zou hij helemaal wijden aan de lithografie. Hij maakte er meer dan 350. Niet alleen zo'n 30 affiches maar ook series prenten, het merendeel met onderwerpen die hij al eens eerder schilderde, maar hij maakte ook programma's, menu's, illustraties, omslagen voor bladmuziek, van voordrachten en boeken. Hij bleef de lithografie trouw, met uitzondering van negen droge naaldetsen en drie monotypen die hij in 1898 maakt. Men is verbaasd over het enorme werktempo dat hij er op na hield. Lautrec werkte niet om zoveel mogelijk geld te verdienen maar liet zich vooral leiden door zijn innerlijke drang. Hij was bezeten door zijn kunst.
Henri de Toulouse - Lautrec was een van de allergrootste lithografen die de kunstgeschiedenis ooit heeft gekend.
Dingenus van de Vrie
