De gewoonte schepen te versieren met houtsnijwerk of kleurige beschilderingen is zo oud als de gewoonte schepen te bouwen. Zo is in het graf van de Egyptische farao Toetanchamon (regeerde 1358-1353 voor Christus) een rijk versierd scheepsmodel aangetroffen. Ook bij de Grieken en Romeinen werden schepen beschilderd, of houten beelden van goden en godinnen voorzien. Uit de tijd van de Vikingen zijn beelden gevonden die getuigen van de rijke versieringen van de schepen waarmee zij heel Europa bevoeren. Al met al weten wij uit bodem- en wrakvondsten dat al vele eeuwen lang scheepssier wordt gemaakt.
Scheepssier is het totaal van houten en metalen voorwerpen, gemaakt ter versiering van een schip. Bij scheepssier gaat het om uiterlijk vertoon: zelden heeft een stuk scheepssier een specifieke functie. Symboliek speelt een belangrijke rol. Het is vaak onduidelijk om welke redenen opdrachtgevers of beeldhouwers voor bepaalde figuren of symbolen kozen. Het versieren van schepen is niet alleen van vroeger. Ook nu nog wemelt het 's zomers van de boeiers, tjalken en andere ronde jachten met fraai gekleurde roerklikken, roerkoppen, mastschilden, mastwortels en stevenversieringen. Scheepssier is van alle tijden, čn van alle landen. In Nederlandse musea zijn veel voorbeelden hiervan te vinden.
 |
| Leeuwenkop afkomstig van het oorlogsschip 'Neptunus', 1857 |
In de 17de en 18de eeuw is scheepssier op zeegaande schepen en op jachten van stad, provincie of prins door professionele beeldsnijders gemaakt voor gefortuneerde opdrachtgevers. De stukken afkomstig van binnenvaartschepen hebben doorgaans een minder duidelijke herkomst. In veel gevallen zullen niet bekende kunstenaars, maar de scheepseigenaren zelf het gereedschap hebben gehanteerd.
Joost Schokkenbroek
Meer over Scheepssier
