Sport in het Rijksmuseum
De zomer van 2004 staat voor veel Nederlanders in het teken van twee grote sportevenementen: het EK voetbal en de Olympische Spelen in Athene.
Een goede aanleiding om eens op zoek te gaan naar afbeeldingen en voorwerpen van sport in de collectie van het Rijksmuseum. Renate Meijer, medewerker van de Afdeling Educatie & Publieksinformatie, ging op ontdekkingstocht.
|
|
| Wybrand de Geest (1592-1661/65), Portret van een jongen met kolfstok, 1631. Olieverf op paneel |
|
|
| Rembrandt Harmensz. van Rijn (1606-'69), Het kolfspel (detail), 1654. Ets |
|
|
| Kunstenaar onbekend (Duitsland, midden 16de eeuw), Schaakspel van witte en zwarte stukken. Palmhout en naaldhout, h. 7,5-10 cm. |
|
|
| Adriaen van Ostade (1610-1685), De klosbaan, 1677. Inkt en krijt op papier/Zwart krijt, pen in bruin, penseel in bruin en grijs. |
 |
| Kerslane & Dixon, Golfpak voor heren, 1925. Beige katoen |
Het kan soms leuk zijn om met een specifiek thema te grasduinen in de collectie. Je stuit dan op voorwerpen die je van tevoren nooit zelf had kunnen verzinnen. Zo leverde de zoekopdracht sport in het Rijksmuseum boven verwachting veel op. Van Wilhelminaschaatsen tot de korfbalvlag van Willem Drees en een foto van een hardlopende prins Willem-Alexander 
.
Oudhollands
Maar de eerste sport die iedereen associeert met de Rijksmuseumcollectie, is het typisch Nederlandse kolfspel. Bij deze voorloper van hockey en golf werd met een kolfstok tegen ballen geslagen, met als doel houten palen te raken. Dit populaire volksspel, dat zowel op land als op ijs werd gespeeld, figureert vaak in de 17de-eeuwse kunst. Iedereen kan zich wel de winterlandschapjes van Avercamp voor de geest halen waarin al schaatsend tegen een balletje wordt geslagen, maar ook Rembrandt beeldde kolfspelers af. Een kostuumprent van Romeijn de Hooghe uit ca. 1670 toont een kolfspeler in een speciaal kolftenue, met een mof tegen de koude handen.
Andere 17de-eeuwse sporten en spellen zijn schaatsen, kaatsen, kegelen, klossen (een soort sjoelen) en klootschieten. Hiervan bezit het Rijksmuseum een wel heel bijzonder attribuut: een op Nova Zembla gevonden kloot (bal) van walvisbeen waarmee Willem Barentsz en zijn bemanning vermoedelijk de verveling verdreven tijdens hun overwintering op Nova Zembla (1596-1597).
Maar de Rijksmuseumcollectie heeft meer te bieden dan Oudhollandse spelletjes alleen. Er zijn ook allerlei parafernalia, zoals prijspenningen, affiches, een schaakspel of de korfbalvlag van Willem Drees. Er zijn Wilhelminaschaatsen, vernoemd naar de koningin die op dit type schaatsen reed. Ook is er sportkleding: het oudste amazonekostuum in Nederland, compleet met hoed en zweep, en speciale outfits om in te fietsen, te tennissen, te zwemmen of te golfen.
Gymnastiekende dames
Met de introductie van de fotografie lijkt een heel nieuw arsenaal aan sport-afbeeldingen te zijn ontstaan: charmante zwart-witafdrukken van gymnastiekende dames of de start van een wielerwedstrijd uit het begin van de 20ste eeuw. Het Rijksmuseum draagt hier sinds de jaren zeventig zelf ook actief aan bij door de jaarlijkse foto-opdracht van de afdeling Nederlandse geschiedenis. Dit leverde moderne interpretaties van (oude) sporten op, zoals bijvoorbeeld skatende jongeren in half pipe , prins Willem-Alexander die de paleiswacht-estafetteloop loopt of een gepensioneerde heer op de golfbaan.
Renate Meijer
* Dit artikel is een bewerking van een artikel met dezelfde titel uit de Rijksmuseum Kunstkrant.
 |
| Janine Schrijver (1966), De heer E. Smits op de golfbaan, 2003. Foto ©Rijksmuseum Amsterdam |
)
)
)
)
)
