Scientifica

De groep der scientifica, met onder andere alle soorten wetenschappelijke instrumenten, omvatte alle voortbrengselen van het menselijke vernuft. Ze behoren tot de artificialia, maar verdienen afzonderlijke beschouwing wegens hun speciale functie. Toen de mens bij de aanvang van de nieuwe tijd begon aan een exact theoretisch en grondig praktisch onderzoek van zijn aardse en buitenaardse wereld, werden er wetenschappelijke meetinstrumenten uitgevonden die al spoedig een wezenlijk onderdeel van de vorstelijke Kunst- und Wunderkammer vormden. Zoals vermeld kwamen al in de inventaris van de hertog van Berry onder andere kompassen en kwadranten voor.

Löffel und Gabel, kombiniert mit Ringsonnenuhr und Sonnenhöhenmeßstab, Dresden 1583

Silber, graviert und vergoldet. Berlin, SMPK, Kunstgewerbemuseum.

Dieses raffinierte Stück Goldschmiedekunst stammt aus der Hohenzollern-Kunstkammer in Berlin. Es demonstriert recht anschaulich die Wesenheit der Scientifica, der naturwissenschaftlichen Geräte der Kunstkammern. Das Kombinationswerkzeug ist nicht nur nach naturwissenschaftlichen Kenntnissen gefertigt, es liefert zudem Meßdaten. Die Faszination für Feinmechanik verbindet sich hier mit empirischem Interesse. Es ist jedoch kaum anzunehmen, daß Geräte wie diese zu mehr als der Befriedigung eines allgemeinen Interesses und spielerischer Neugier gedient haben.

Het belangrijkste instrument was het rader-uurwerk, dat in de renaissance een kunstzinnige vorm kreeg; het deelde niet alleen de dag in, maar werd ook een onontbeerlijk hulpmiddel bij de navigatie en de astronomie. Van dit decoratieve, met figuurmotieven versierde uurwerk, aangedreven door veren, was het maar een kleine stap naar automaten zonder functie en de Inventie' van technisch speelgoed voor volwassenen.