Het spreken in verschillende dialecten behoort voor de italiaanse tijdgenoten tot een van de attracties der commedia dell'arte. Daar hebben wij de quasi-geleerde Dottore uit de oude universiteitsstad Bologna. Altijd is hij met Latijnse spreuken in de weer (niet zelden verbasterd tot een onbegrijpelijk, maar o zo interessant lijkend koeterwaals). Hij is slechts zelden een medicus . Naast hem treedt dikwijls nog een andere figuur op als 'medico'. De Dottore heeft soms enige mooie namen. Zo is er dikwijls sprake van Dottor Baloardo of Graziano. Natuurlijk is hij als serieus man deftig in het zwart. 

Dottor Baloardo of Graziano

Daarbij komt een klein zwart masker dat alleen voorhoofd en neus bedekt. Onnodig te zeggen' dat die neus behoorlijke afmetingen heeft! Ijdelheid bij de Dottore - ijdelheid, maar nu van ander soort bij de Capitano! Hoort zijn daverende stap: Capitano Spavento, Capitano Rinoceronte, Capitano Fracasso of Fracassa, Cocodrillo, Spezzaferro, Terremoto, Sangue e Fuoco, het zijn alles namen vol klank en betekenis, die suggereren welk een geweldige indruk zijn verschijning op het slagveld moet hebben gemaakt. Indruk - nu ja ... Hij is de man die altijd gereed staat met het rapier, die duizenden vijanden in zijn eentje aan dat zwaard heeft geregen, volgens zijn snorkerige beweringen althans, maar die al een doodschrik krijgt als hij een muis achter het behang hoort lopen ... ja, de Capitano met de krijgshaftige naam is in eigen ogen een ware, een ideale heldin 

Hij is afkomstig uit Napels en strooit rijkelijk zijn boutades en zijn vervloekingen rond in het eigen dialect van die streek. Hij is gewoonlijk voorzien van een indrukwekkende knevel en gaat extravagant gekleed naar de variërende modes van de tweede helft der zestiende en het begin der zeventiende eeuw. Hij leeft in zekere zin voort in de Spaansche Brabander van Bredero (ook al is daar het eigenlijke gegeven ontleend aan een Spaanse schelmenroman van Lazarillo de Torres). Zijn figuur is zelf ook zozeer verbonden met de herinnering aan Spaanse militairen, dat wij op Nederlandse en Franse spotprenten uit de tachtigjarige oorlog de Spanjaard geregeld in de gedaante van de Capitano afgebeeld zien. De rol behoeft overigens niet altijd snorkerig gespeeld te worden; het komische effect kan ook met lichtere tonen worden bereikt. Als tweede Capitano treedt soms Scaramuccio op.

05-28-2007 last update CKV-2

Arlecchino als krijgsman