Lodewijk XIV als eerste balletster in Het ballet van de Nacht |
Hoewel zijn vader Lodewijk XIII in meerdere balletten in de rol van een zonnegod of - koning was opgetreden, is Lodewijk XIV tenslotte de geschiedenis ingegaan als de Zonnekoning. |
|
De aanleiding hiervoor was het eerste
optreden van Lodewijk XIV als hoofdrolvertolker in een hofballet: in 1653
als letterlijk schitterend uitgedoste Zonnekoning in Het ballet van de
nacht. Dat hij in het algemeen zo werd genoemd, is echter te danken aan de
glans die hij aan zijn koningschap wist te geven. Dit geldt als een
hoogtepunt van de absolute monarchie die al onder Lodewijk XIII was
voorbereid door ministers zoals Richelieu en Mazarin.
Spreekwoordelijk, en het voorbeeld bij uitstek voor alle andere Europese vorstenhoven, was de statie die Lodewijk XIV voerde in het voor hem luisterrijk verbouwde en ingerichte paleis te Versailles. Ook als staatsman wist hij zoveel prestige voor Frankrijk en zichzelf te verwerven, dat rond hem een bijna vergoddelijkte persoonsverheerlijking ontstond. In het algemeen was de etiquette aan het hof gedetailleerd en streng voorgeschreven alsof het ging om een religieus ritueel voor een godheid. Ook de eenvoudigste handelingen van Lodewijk XIV werden ceremonieel opgeluisterd-, het gold bijvoorbeeld als een buitengewoon groot voorrecht, wanneer men 's ochtends het opstaan van de koning mocht gadeslaan. Zo werd van de ochtend tot de avond het gehele dagelijkse leven aan het hof geregeld door tal van ceremoniën. De vorst vormde hiervan het absolute middelpunt, waarom alles draaide. De fameuze tuinen van het paleis in Versailles waren door tuin-architekt Le Nótre bijvoorbeeld zó ontworpen dat het strikt geometrische lijnenspel van zijn tuin-ontwerp was gericht op de slaapkamer van de koning die vandaaruit het meeste overzicht had. Deze centralistische benaderingswijze gold ook voor de teater- voorstellingen. Want zowel het toneelbeeld als de handeling was gericht op de plaats die voor de koning was gereserveerd: het midden van de eerste rij zetels in de zaal. |
|
De cultus rond zijn persoon werd ook danig gestimuleerd door Lodewijk zelf, die twee uitzonderlijk grote hartstochten kende: zichzelf en het theater. Deze passies leefde hij vooral uit in grandioze feesten die soms dagen duurden. Hierbij konden in Versailles voorstellingen worden gegeven in het theater van het paleis, of op podia die dan werden opgericht op het voorplein of in de tuinen van het paleis. Op de kosten werd nauwelijks gelet en schitterend vuurwerk hoorde ook bij deze theatrale feesten. Wat zijn eigen persoon betreft, kon Lodewijk XIV zijn twee belangrijkste hartstochten aanvankelijk ook kombineren door - in het voetspoor van zijn vader Lodewijk XIII - zelf in hofballetten op te treden als vertolker van belangrijke rollen. Het majestueuze voorkomen waarmee de koning gewoonlijk al imponeerde, moet ook aan zijn toneelverschijning een magnetiserende werking hebben gegeven. Al dan niet gerechtvaardigd door zijn prestaties - want het gevlei kende uiteraard geen grenzen - was Lodewijk in ieder geval zo sucsesvol dat hij, als een uitzonderlijk gevierde danser, kan gelden als de eerste balletster in de geschiedenis. Mede hierdoor heeft hij ook een belangrijk aandeel gehad in de ontwikkeling van het zogeheten klassieke hofballet dat in de baroktijd onder Lodewijk XIV de overheersende vorm van hofballet werd. Zeer kenmerkend voor het klassieke hofballet is dat er niet een doorlopend verhaal werd uitgebeeld maar dat de verschillende episodes wel alle met een bepaald thema of onderwerp te maken hadden. |
Le Roi Danse. Ballet de la Nuit: Ouverture |
In Het ballet van de nacht (1653) - waarin Lodewijk zelf zijn eerste triomf als balletdanser vierde - ging het bijvoorbeeld om de overwinning van het Goede op het Kwade, gesymboliseerd door de overwinning van de Dag op al het slechte van de Nacht. De veertienjarige Lodewijk vertolkte in dit hofballet zes verschillende rollen; de laatste, die van de Opgaande Zon, was tevens bedoeld als allegorie op de heerlijkheid en grootse toekomst van de jonge koning. |
|
De struktuur van Het ballet van de nacht was, zoals gebruikelijk, ontleend aan die van de maskerade-balletten en er waren niet minder dan drieënveertig verschillende optredens van groepen ('entrées'). Deze maakten deel uit van allerlei episodes die waren ondergebracht in vier grote bedrijven. leder bedrijf symboliseerde een tijdsperiode van drie uur zodat het hele ballet de tijdsspanne aangaf van twaalf uren - van zes uur in de namiddag tot zes uur in de ochtend - waarbinnen de avond en de nacht vallen. De opzet is hieronder samengevat. |
|
|
|
Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M.. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Afbeeldingen afkomstig van de speelfilm "Le Roi Danse" Geraadpleegde Tekst: Van hofballet tot Postmoderne dans. L Utrecht Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken.
|