CKV-2/Opdracht 2.4.A.

Bron/samenstelling: © Kees Zonneveld [k.zonneveld@chello.nl]  Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert (CSB) (Amsterdam)

Invalshoek 4: Kunst en vermaak

  1. In de commedia dell'arte werd gespeeld door acteurs die bepaalde typen uitbeeldden. Hier zie je vier van de meeste populaire. Welke zijn het van links naar rechts? Pagina 2.4.1.

 

1.

 

2.

 

3.

 

4.

 

 

2. Lees alles wat je vinden kunt over de typen uit de commedia dell'arte: Vat tenslotte de kenmerken samen van de volgende typen: (verdeel de klas/groep en laat ieder naar een of meer typen zoeken).Pagina 2.4.1.

Dottore:    

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................       

Pantalone:  

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................                 

Brighella :    

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................   

Arlecchino:  

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................   

Pedrolino:

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................      

Pulcinella:      

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................   

Colombina:    

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Il Capitano:     

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

3 ‘Commedia dell’Arte’ is ‘humoristisch typentoneel’. Wat is dat, en waar gaat het toneel over?Pagina 2.4.1

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

4. In de ‘Commedia dell’Arte’ stonden de rollen vast, maar men probeerde zoveel mogelijk op de actualiteit in te spelen. Stel dat je deel uit maakt van zo’n gezelschap in deze tijd. Hoe zou een voorstelling er uitgezien kunnen hebben. Zoek naar actuele gebeurtenissen maar probeer kenmerken van de typen herkenbaar te houden. Improviseer zoveel mogelijk. Houd het kort en zorg dat er veel te lachen valt. Let op dat iedereen de rol krijgt/neemt die het best bij zijn/haar karakter past. Voel je vrij om mannenrollen door vrouwen te spelen en andersom. Pagina 2.4.1.

Presentatiemogelijkheden:

A. Speel live. Maak eenvoudige (halve) maskers van papier die je met één hand vasthoudt. Zoek/neem mee/fabriceer een geschikt hoofddeksel. Zoek naar andere passende attributen: wandelstok voor Pantalone, bezem voor Colombina, brilletje voor Dottore.  

B. Speel live, maar gebruik poppen die je thuis nog hebt of leent van je zusje of broertje. Wees creatief in het verrichten van aanpassingen. Vijf lego poppetjes met een verschillend petje op kan al effectief zijn. Voer uit op een tafel en verzin wat leuke decorstukken. Heb je nog ergens een poppenkast?

C. Speel live, en gebruik Wajangachtige figuren. Dus uit stevig papier geknipt. Tegen een wit laken met een lamp erachter kan zeer goed werken. Heeft iemand echte Wajangfiguren die enigszins lijken op de typen uit de ‘Commedia dell’Arte’ 

D. Speel live, maar gebruik alleen stem. Beweeg verder niets en doe ook niets speciaals. Alles komt nu dus op creatief stemgebruik aan. (Denk aan de muzieklessen in de basisvorming over stem gebruik!)

E. Doe alternatief D, maar neem dat op cassetteband op. Speel af met recorder.

F. Kies een van de mogelijkheden maar neem op op video. Digitaal is nog makkelijker. Speel af op computer.

G. Maak een ‘Commedia dell’Arte’ animatie op de computer. Gebruik ‘Flash 5’ of enig ander animatieprogramma.

5. Fabritio Caroso  beschreef in zijn ‘Il Ballarino’ hoe gedanst moest worden aan het hof. Hieronder enig afbeeldingen van danspassen. Welke indruk krijg je over de manier van dansen in die tijd uit deze prenten? Pagina 2.4.2.

           
  th_c4.gif (19000 bytes)   th_c7.gif (19778 bytes)  

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

6. Fabritio Caroso  was dansmeester aan het Italiaanse hof. Daar werden 'balletti' beoefend. Wat waren dat en waarom was de dansmeester zo belangrijk? Pagina 2.4.2.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

7. Monteverdi kun je beschouwen als de uitvinder van de opera. Waaronder dan verstaan wordt een kunstige combinatie van zang en drama. Zijn ‘Orfeo’ was aanleiding tot een reeks andere Orfeo’s door andere componisten in latere perioden tot en met deze tijd. Beantwoord de vragen: Pagina 2.2.4.

a. Wat is de herkomst van de opera Orfeo?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

b. Waaruit bestaat die opera en wat weet je van de instrumentatie?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

c. Welke twee nieuwigheden introduceerde Monteverdi in de muziek?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

d. Hoe luidt het oorspronkelijke verhaal van Orpheus en Euridice van Ovidius?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................  

Posente Spirto MP-3

e. Monteverdi is erin geslaagd de tekst op de voorgrond te plaatsen, ten opzicht van de begeleiding. Dat wordt de ‘seconda prattica’ genoemd. Noem drie manieren waarop dat gebeurt in 'Posente Spirto' uit Orfeo.(Pagina 2.4.3. of 2.4.4.)

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................  

Possente spirto (uit de Orfeo)

Possente spirto, e formidabil nume,                          Machtige geest, en ontzagwekkende god

Senza cui far passaggio a l’altra riva                        Zonder wie elke ziel, bevrijd uit zijn lichaam

Alma da corpo sciolta invan presume….                  Niet hoeft te hopen de ander oever te bereiken………

  Tu se ‘morta’ mp3

f. Orpheus probeert zijn geliefde met zijn gezang terug te krijgen. Luister naar ‘Tu se ‘morta’ en geef aan welk verband er is tussen de muzikale uitdrukkingswijze en de vetgedrukte zinsdelen? (Regel 9 en 10: zou kunnen zijn) (pagina 2.4.4.).

Tu se’ morta (uit de Orfeo)

1.   Tu se’ morta, se’morta  mia vita, ed io respiro ?            Jij bent dood, mijn lief, en ik adem nog ?

2.   Tu se’da me partita, se’da me partita                              Jij hebt me verlaten om nooit meer terug te keren.

3.   Per mai più, non tornare, ed io rimango?                        En ik, moet ik hier nu blijven ?

4.   No, che se i versi alcuna cosa ponno,                            Nee! Want als mijn gezang ook maar iets betekent,

5.   N’andrò sicuro a’ più profondi abissi ;                          Zal ik zonder vrees zijn voor de diepste afgrond.

6.   E intenerito il cor del Re dell’ombre,                               En wanneer ik het hart van de koning der duisternis zal hebben aangeraakt,

7.   Meco trarrotti a riveder le stelle,                                    Zal ik je de sterren weer laten zien. 

8.   Oh, se ciò negherammi empio destino,                         Maar, als een wreed lot me dit alles niet toestaat,

9.   Rimarrò teco in compagnia di morte.                        Zal ik met jou in de dood moeten verblijven.

10. Addio terra, addio cielo e sole, addio.              Adieu aarde, adieu hemel, adieu zon !  

 

ed io respiro ? (regel 1):..........................................................................

Per mai più, non tornare, ed io rimango? (regel 3) :....................................................................

a’ più profondi abissi (regel 5) : ............................................................................

di morte. (regel 9): .............................................................................................

addio (laatste keer regel 10): ..............................................................................

8. Er is een fundamenteel verschil in de afloop van de Orfeo. Vergelijk die van Ovidius met die van Monteverdi/Striggio.(Pagina 2.4.4.).

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

9. Spelopdracht Orpheus en Euridice.

Bestudeer het verhaal van Orpheus en Euridice en bespreek met elkaar de verschillende uitvoeringen en interpretaties in de geschiedenis.

Bedenk een opvoering van het verhaal van Orpheus en Euridice. Je bent erg vrij in de enscenering.Bespreek met elkaar onderstaande kwesties. Presenteer na kort oefenen aan de klas. Pagina 2.4.4.

Een mogelijk beperking kan verrassende vergelijkbaarheid opleveren: ieder team kan verplicht worden eenzelfde fragment muziek - bijvoorbeeld iets van Monteverdi zelf -  in de dezelfde dramatische scène te gebruiken.

  • De betekenis van de mythe: wat wil de mythe aan het publiek uitleggen? Probeer met elkaar tot overeenstemming te komen.
  • Statische of dynamische uitvoering: Langzame, theatrale bewegingen en teksten of juist veel actie en spanning?
  • Klassiek of modern: speelt het in de oudheid of juist in de moderne 21ste eeuw?
  • Nadruk op tekst of gebaar: Spreek je veel of weinig, of misschien helemaal niet (pantomime)?
  • Tekst: spreek je ingestudeerde zinnen of improviseer je?
  • Afloop: optimistisch/positief of pessimistisch/negatief?
  • Extra: gebruik je enig decorstuk of attribuut? Speelt iemand enige muziek ter begeleiding van het drama?

10. Al in de 15e eeuw komen er prachtige villa's en schitterende tuinen op het Italiaanse platteland. Voor wie waren die bestemd, wat was de bedoeling van die luxe afzondering en welke aspecten die voor de renaissance als geheel gelden kun je ontdekken aan, in en rond die gebouwen? Bestudeer de pagina’s 2.4.9 t/m 2.4.11.

Voor wie?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Bedoeling?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Renaissance aspecten:

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

11. De ‘giardino segreto’ is letterlijk vertaald een ‘geheime tuin’. Wat was die tuin en waarvoor diende die? Pagina 2.4.12.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

12. De Gonzaga’s, sinds de 14-de eeuw heersers in Mantua halen Giulio Romano, beroemd bouwmeester maar vooral ook architect en schilder naar de stad. Vooal het Palazzo heeft hij prachtig versierd. Bekijk zijn werk nauwkeurig en noteer welke renaissancekenmerken je kunt opmerken. Pagina 2.4.13.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

13. In de 17e eeuw zijn balletten aan het hof van Lodewijk XIV populair. Lully en Molière zijn dan de belangrijkste hofmuzikanten. Wat zijn de kenmerken van die hofballetten, welke carrière maken Lully en  Molière door en beschrijf  het beroemde verhaal van de ’ballet-comedie’ :’Le Bourgeois Gentilhomme’.

Hofballetten:

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Molière en Lully

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Le Bourgeois Gentilhomme. 

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

einde