ANNALI DELLA FABRICA DEL DUOMO Dl MILANO (1400,1401)

De Gotische kathedraal van Milaan

De volgende uittreksels, ontleend aan de verslagen van deze besprekingen, laten zien

• dat de nieuwe 'wetenschap' der geometrie nog steeds controversieel kon zijn en
• dat in bepaalde kringen 'kunst' in de zin van traditioneel vakmanschap, hoger werd aangeslagen.
• Bovendien blijkt uit deze passages, hoe de geometrie werd toegepast op constructieproblemen nog voordat de moderne constructieleer geboren was.

ANNALEN VAN DE BOUW VAN DE KATHEDRAAL TE MILAAN

Meester Johannes Mignotius uit Parijs zei in deze vergadering hier, dat hij zijn tot nu toe opgekomen bezwaren op schrift gegeven heeft in de vorige vergadering, en dat zij alle argumenten en motieven bevatten waarmee hij wil aantonen dat het bovengenoemde werk draagkracht mist. Daarbij merkte hij op geen andere redenen te willen noemen.[..]

Bovendien zegt hij dat men met de bouw van de vier torens begonnen is om de viering van de genoemde kerk te ondersteunen en dat er geen pilaren noch enig ander fundament is ter ondersteuning van die torens; dat als de kerk inderdaad gebouwd zal worden op die plaats met deze torens, hij gegarandeerd zal instorten. Hierover hebben echter sommige leken, stellig in hun enthousiasme, opgemerkt dat spitse gewelven steviger en minder belasting veroorzaken dan tongewelven. Ook over andere zaken zijn er voorstellen gedaan, eerder naar willekeur dan met gezond verstand; en er is als bezwaar aangevoerd - wat veel erger is - dat de geometrie in deze geen rol speelt aangezien wetenschap en vakmanschap los van elkaar staan. Meester Johannes zegt dat vakmanschap zonder wetenschap niets inhoudt en dat gewelven, of ze nu spits of rond zijn, niets waard zijn als hun fundament niet goed is. En dat ook al zijn ze spits, ze toch een groot gewicht en een grote belasting vormen.

Daarop zeggen de meesters dat zij de torens om verscheidene redenen zo willen bouwen. Namelijk in de eerste plaats opdat de kerk en het transept één geheel worden, zodat het een rechthoek vormt volgens de geometrische orde; maar ook uit oogpunt van stevigheid en schoonheid van de viering. De Here God zetelt immers midden in het Paradijs op zijn troon, met rondom hem de vier Evangelisten volgens de Apocalyps, als het ware als een goddelijk model hiervoor; en deze zijn de redenen waarom men met de bouw van de torens is begonnen. Ofschoon de twee pilaren van iedere sacristie niet gefundeerd zijn, maar op grondniveau beginnen, is de kerk toch stevig genoeg omdat de twee pilaren op bases staan die gemaakt zijn van grote stenen en aaneengevoegd met ijzeren klampen - zoals hierboven in andere verklaringen vermeld staat. Bovendien rust het gewicht op de drie torens en is het gelijkmatig verdeeld over hun vierkante vlak, worden de torens stevig en naar behoren gebouwd, en kan wat verticaal is niet vallen. De meesters zeggen dat zij, aangezien ze stevig zijn van zichzelf, derhalve ook voldoende stevigheid zullen geven aan de viering, omdat deze ingesloten is tussen de torens. Daarom beweert men dat de kerk stevig genoeg is.

Johannes Mignotius maakt hun duidelijk dat het de kerk ten goede zou komen als men eerst elders in de kerk aan de bouw zou werken, althans totdat er duidelijke maatregelen en beslissingen genomen waren over de plaatsen die gebreken vertoonden.

Hierop zeggen zij, in dezelfde verklaring waarin zij beweren dat de geometrie geen rol hoeft te spelen in de bouw, dat als Mignotius zweert bij de regels van de geometrie, Aristoteles gezegd heeft dat de bewegingen van de mens in de ruimte - hetgeen wij verplaatsing noemen - ofwel rechtlijnig, ofwel cirkelvormig of een combinatie van beide zijn. Daarnaast heeft Aristoteles elders ook beweerd, dat het gehele lichaam volmaakt is in drieën en ook de compositie van deze kerk vormt een driehoek, zoals reeds vastgesteld is door andere ingenieurs. Zij concluderen dat alles wat gemaakt is (aangezien alle afmetingen in een rechte lijn of in een boog verlopen), gemaakt is overeenkomstig de wetten van de geometrie en de praktijk, omdat hij zelf gezegd heeft dat wetenschap zonder vakmanschap niets waard is; over vakmanschap is reeds gesproken in andere verklaringen.

DONATO: In vergelijking tot die oorspronkelijke ordening wordt door uitvoering van het plan Mignoto enige wijziging aangebracht in de hoogte, maar deze wijziging is prijzenswaardig omdat zij de meetkundige ver- houding van de driehoek volgt.

ALCHERIO: Als ik mij niet vergis, zal met het plan Mignoto enige wijziging worden aangebracht in de hoogte, maar wat voor wijziging onder invloed hiervan ook plaatsvindt, zij zal een verbetering betekenen van de stevigheid, van de congruentie, van de schoonheid en van de snelheid van bouwen, en dat zal een zeer zwaarwegend bewijs opleveren tegen de blinden die voorgeven meetkundigen te zijn.

DELLA CROCE: Door de vorm van het tweede plan te volgen wordt de eerder bepaalde onwaarachtige orde veranderd en de juiste orde van de driehoek geëerbiedigd die niet zonder misslagen kan worden verlaten, zoals bij eerdere gelegenheden meester Enrico en vóór hem een zekere Duitse meester Annex met luide en getrouwe stem voor dovemansoren verkondigen.

SCROSAT0: Mijn antwoord luidt dat als enige eerdere schikking wordt gewijzigd, deze ten goede gewijzigd wordt, op een mooiere en prijzenswaardigere manier, in overeenstemming met de meetkunde van de drie- hoek.

GALLET0: Ik zeg dat, door het nieuwe plan te volgen, de eerdere schikking gewijzigd zou worden, maar dit nieuwe plan verwijdert zich niet van de driehoeksvorm, waarvan geen enkele ervaren meetkundige kan noch mag afwijken, zodat ook met enige wijziging de zojuist vermelde driehoeksvorm niet verlaten wordt, hetgeen ik ook door andere ervaren meesters in dergelijke gevallen heb zien doen.

CAVAGNERA: Ik zeg dat door de manier van magister Johannes over te nemen, dat wil zeggen voor de bogen en kruisgewelven, dat in dat geval onze uitvoering lager noch hoger zou uitkomen, noch zou afwijken van enige feitelijk getroffen maatregel.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M..  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Foto's H Baggen

Bron: De oorsprong van de moderne architectuur. L Lefaivre.A Tzonis. Nijmegen 1990. Met toestemming van Uitgeverij SUN

02/17/2018 update