Boëthius 
Tijdens een gevangenschap schrijft Boëthius korte, bondige boeken, onder andere twee over rekenkunde en maar liefst vijf boeken over muziek getiteld 'Institutione musica’  Het is het eerste standaardwerk over muziektheorie in het christelijke westen. Hierin legt hij de wiskundige basis voor de muziektheorie vast. In het eerste boek en belangrijkste boek van 'De musica' behandelt hij de ethosleer, de leer van ethiek van Plato. Plato stelt zich op het standpunt dat er goede en slechte muziek was die de mensen als zodanig kon beïnvloeden. Daarom was alleen maar goede muziek toegestaan om zo de deugdzaamheid van mensen te bevorderen.
Kunst en met name muziek heeft daarom in het begin van de middeleeuwen een ethische functie. Ze borduurt voort op Plato's uitspraken "Wat waar is, is mooi en "wat goed is, is mooi". Pas aan het begin van de renaissance begint de esthetiek meer terrein te winnen: het beleven van schoonheid en genieten van kunst zonder verdere bijbedoelingen. Ethiek en esthetiek (de schoonheidsleer) liggen in de middeleeuwen dus in elkaars verlengde.
In de volgende delen van 'De musica' spreekt Boëthius over drie soorten muziek die kenmerkend zijn voor de middeleeuwse muziek:
  • musica humana 
  • musica mundana
  • musica instrumentalis

Musica humana -->                                                

Je ziet aarde, hemel en planeten

Maria geeft uitleg  (aanwijsstok)

 

 

 

 

Musica mundana -->

koorzangers zingen, goedkeuring Maria

zegenend gebaar

 

 

 

Musica instrumentalis -->

musicus met vedel, harp, trom, doedelzak en fluit.

Maria heft bestraffend de vinger op.

 

 
De 'musica mundana' is de onhoorbare muziek van de kosmische trillingen die sterren en planeten als het ware zoemend met elkaar in evenwicht houden. Deze 'muziek van de wereld' noemt men ook wel de harmonie der sferen. Hij geeft hierin de visie van Pythagoras door dat de ordening van de wereld gebaseerd is op de getallenleer. Sinds Pythagoras en Plato werd aangenomen dat de hele schepping onderworpen was aan dezelfde wiskundige harmonie (harmonia = wereldorde). Volgens deze theorie corresponderen de beweging van de sterren met de muzikale harmonie en de harmonie van de menselijke geest. Volgens deze opvaffing is de musicus in de eerste plaats een kosmoloog. De zeven tonen van de toonladder (a,b,c,d,e,f,g,) waren een uiting van de toonhoogten die werden voortgebracht door de draaiing van de zeven planeetbollen (sferen).
De 'musica humana' is de muziek van de mens die opgevat kan worden als de harmonie tussen lichaam en geest. Alleen de heilige, vocale muziek die de mens met zijn stem maakt kan voor deze harmonie tussen lichaam en geest zorgen. De 'musica instrumentalis' heeft betrekking op de instrumentale muziek.

De gezongen eenstemmige muziek zonder begeleiding is de 'muziek van de kerk' die in de eerste plaats van belang is voor de geloofsbeleving zelf en daarmee samenhangend de verheerlijking van Gods Woord in de heilige schrift. Daarvoor was alleen de gezongen muziek geschikt.

De instrumentale muziek vormde het symbool van de duivel, het kwaad en was daarom vrij lang verboden in de kerk (behalve het orgel).

"Hij die muziek maakt of componeert wordt een beest genoemd omdat hij geen begrip heeft van de muziek" (Guido van Arezzo).

Alleen de gezongen muziek kon het karakter en de moraal van de mensen gunstig beïnvloeden

Een citaat van Boethius uit zijn 'De Musica"

Het laatste hoofdstuk, cap. 34 van het eerste boek: "Qiu sit musica', Wie is een musicus? Uit het citaat blijkt hoezeer muziek in de middeleeuwen in de eerste plaats een wetenschap is en pas in de tweede plaats een kunst van zingen en spelen:

"Er zijn drie klassen van personen die zich met muziek bezighouden: de bespelers van instrumenten, de componisten van liederen en de beoordelaars van de eerste en de tweede.

De eersten zijn ver verwijderd van een dieper inzicht in de muziekwetenschap; zij dienen slechts, om het zo uit te drukken, er komt bij hen geen wetenschap aan te pas en zij nemen in het geheel geen deel aan de onderzoekingen

De tweede klasse (componisten) geraakt meer door een natuurhjk instinct tot het componeren dan door wetenschappelijk onderzoek; daarom staat ook deze groep los van de muziek, wetenschappelijk beschouwd

De derde groep, die een zekere ervaring en beoordelingsvermogen bezit, kan het ritme, de melodie en de hele compositie beoordelen. Deze groep, welke zich geheel met het wetenschappelijk onderzoek bezig houdt, behoort eigenlijk aan de muziek".