| Het begin van de gotiek |
| De verschillende technische en visuele verworvenheden van de gotiek zijn voor de eerste maal in St. Denis in een systeem samengevat. De Kerk in St. Denis, vlak bij Parijs, is dan ook het eerste echte voorbeeld van gotische architectuur. Het herontwerpen van het gebouw was het werk van Sugar, die aan de kerk was verbonden. Sugar heeft het gehele gebouw vernieuwd om de inval van het licht te bevorderen. Lichtinval moest het gebed stimuleren en de atmosfeer verbeteren. |
|
|
|
Plattegrond van de kerk voor de veranderingen door abt Suger. De kapellen zijn nog afonderlijke eenheden. (6-7) |
| Het koor, dat Suger beschouwde als het belangrijkste onderdeel van de hele onderneming, heeft alleen in de kooromgang zijn oorspronkelijke aanzien behouden. Als we naar de plattegrond kijken, herkennen we de vertrouwde elementen van het Romaanse pelgrimskoor- een absis met arcaden omringd door een kooromgang met een stralenkrans van kapellen. Maar deze elementen zijn op een opvallend nieuwe wijze toegepast; de kapellen zijn geen afzonderlijke eenheden gebleven, maar gaan in elkaar over en vormen daardoor in feite een tweede omgang, terwijl overal geribde kruisgewelven gebaseerd op de spitsboog werden toegepast (in het Romaanse pelgrimskoor had alleen de omgang een kruisgewelf. Hierdoor wordt het gehele ontwerp bijeengehouden door een nieuw soort geometrische orde, want het bestaat uit zeven identieke wigvormige eenheden, uitstralend van het centrum van de absis. Deze dubbele omgang voelen wij niet aan als een serie van afzonderlijke vertrekjes, maar als één doorlopende, zij het sterk gelede ruimte, waarvan de vorm voor ons is aangeduid door een netwerk van slanke bogen, ribben en zuilen die het gewelf ondersteunen. Dit interieur onderscheidt zich onmiddellijk van voorafgaande door de lichtheid in beide betekenissen; de architecturale vorm lijkt gracieus en bijna gewichtloos vergeleken met de massieve soliditeit van de Romaanse en de ramen zijn sterk vergroot, zodat ze niet langer slechts openingen zijn, uitgespaard in de muur; zij vullen het gehele muurvlak, waardoor de wanden bijna doorschijnend lijken. |
|
|
|
Als we nu de plattegrond nog eens bekijken, begrijpen we wat de overmaat aan licht mogelijk maakt. De buitenwaarts gerichte druk van het gewelf wordt opgevangen door zware luchtbogen die tussen de kapellen uitsteken (in de plattegrond lijken het korte zwarte pijlen, gericht naar het centrum van de absis). Het voornaamste gewicht van de gemetselde constructie wordt daarop geconcentreerd, en dat is alleen zichtbaar aan de buitenzijde. Geen wonder dus dat het interieur zo verbazingwekkend luchtig en licht lijkt, daar wij de zwaarste elementen van het structurele skelet niet kunnen zien. Dezelfde indruk zou nog worden versterkt als we Sugers koor in zijn geheel zouden kunnen zien, want het bovendeel van de absis, uitrijzend boven de dubbele omgang, had zeer grote, hoge ramen. |
| Gebonden aan het vierkant |
|
Op de linker afbeelding zie wat het resultaat is, als je van het grondvlak geen vierkant maakt en toch muraalbogen contrueert in de vorm van een halve cirkel: op de hoeken komen de bogen niet mooi bij elkaar. Bij de rechter tekening zie je, dat bij de gotische spitsboog je niet meer gebonden bent aan het vierkant: het grondvlak kan nu ook een rechthoek zijn. Rechts: Gotisch kruisgewelf (met verminderde zijdelingse druk en dus dunnere muren en grotere ramen) |
| De Gotische Bouwkunst: |
Videofragment Beauvais
1 (Gotiek)
|
| Ribgewelven
maken het gewelf lichter, zodat de muren minder dik hoeven te zijn,
Het opvangen van de zijdelingse druk niet alleen door steunberen, maar ook door luchtbogen, Geringere zijdelingse druk door toepassing van het Gotische kruisgewelf met de spitsboog. |
|
Tegen deze zucht naar pracht en praal van de cluniacenzer-orde ontstond
echter verzet. De monniken die wilden terugkeren naar de strenge regel van
Sint-Benedictus stichtten daarop in 1098 een eigen klooster in Citeaux . De naar dit klooster genoemde cistercienzer-orde
bouwde kerken en kloosters in een zeer sobere stijl.
Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M.. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken.
|
