Kleur in de middeleeuwen

Een overzicht van de betekenis van kleur in de middeleeuwen.

Kleuren van de Kleuren spelen in de middeleeuwen een aanzienlijk belangrijkere rol dan nu. De verbinding van kleur met licht en schittering suggereert een directe band met de goddelijke openbaring, vaak verbeeld door een lichtstraal die de aarde doet opbloeien. Waarschijnlijk schat men daarom de werking van kleuren zo hoog. Kleuren dragen bij tot de openbaring van het goddelijk mysterie. Men moet ze alleen goed leren lezen.

'Wat is mooier dan het licht, dat hoewel het zelf geen kleur heeft toch de kleuren van alle dingen helder naar voren haalt.'

rose9.gif (24270 bytes)

 Op hun fraaist en veelzeggendst treffen licht en kleur elkaar in de gebrandschilderde ramen van kerken en kathedralen. In het geverfde glas breken de kleuren door het licht open en vallen de kerk binnen. Menig tijdgenoot beschrijft de ervaring van de eerste zonnestralen door zo'n venster als het hoogtepunt van schoonheid. 'Wat is mooier dan het licht.' schrijft Hugo, abt van St. Victor, 'dat hoewel het zelf geen kleur heeft toch de kleuren van alle dingen helder naar voren haalt.' En gotische kathedralen krijgen bouwplannen die vooral gericht zijn op het aanbrengen van een licht- en kleurstructuur. Zo wordt allereerst getoond hoe God elke morgen uit het oosten bezit neemt van zijn bruid, de kerk. ( ... )
Meer over de gebrandschilderde ramen van kerken en kathedralen
Kleur wordt beschouwd als een belangrijk onderdeel van Gods tekensysteem, dat in de natuur is neergelegd. Vanwege deze goddelijke zeggingskracht verbindt men rangen, standen en leeftijdsfases veelbetekenend met specifieke kleuren. Dat komt vooral tot uitdrukking in de kleding, die tevens in het dagelijks leven op straat en in de kerk moet afficheren wie men is of wil zijn en hoe men zich voelt bij een feest, een begrafenis of zelfs een huwelijksaanzoek. ( ... ) De sterk sprekende taal van al die kleuren met hun even diepzinnige ais ingrijpende betekenissen werd voortdurend in stelling gebracht.
  • Met bontgeverfde kleding daagde men elkaar uit op het toernooiveld, maar ook flanerend door de nauwe straten van een stad of zelfs tijdens de mis in de kerk, waar vrouwen tegen elkaar opboden met opzienbarende kleuren en snit.
  • Bijzonder kostbaar waren scharlaken en karmozijn, welke rode kleurstoffen bereid werden uit zeldzame slakjes en wormen. Dergelijke extravaganties met kleur destabiliseren de samenleving, daar ze provocerend werkten op de minder bedeelden. Die konden zich in hun grauwe en ongekleurde textiel zichtbaar terneergeslagen voelen. Bovendien voegde zich daar het koor der geestelijken bij, dat meer en meer de duivel verantwoordelijk stelde voor deze bonte vertekening van de schepping.
  • Uit die bewegingen kan vermoedelijk de opkomst van het blauw verklaard worden, als afspiegeling van de hemel een typisch onaardse kleur.
  • Daarbij voegt zich snel het verwante zwart als uitdrukking van afstand van al het aardse, de grootst mogelijke versterving, het diepste verdriet en de opperste nederigheid. Zwart en blauw worden aan het eind van de middeleeuwen de kleuren van het hof en de stedelijke aristocratieën.
  • Meer en meer gaan felle kleuren staan voor het aardse vertier, waarvan een beschaafd en godvruchtig mens zich zo ver mogelijk dient te verwijderen. ( ... )
       

Ondanks al die verschillen in opvatting en interpretatie werd de boventoon gevoerd door een kleurenschema van wit, rood en zwart, soms aangevuld met (geel)groen: de kleuren van de paarden uit de Openbaringen. Dat bleef zo tot aan het eind van de middeleeuwen.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M..  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven
02/17/2018 update