Die preek Veneranda dies staat in het 12de-eeuwse Boek van Sint-Jacobus (Liber Sancti Jacobi of Codex Calixtinus) en is verder vooral gewijd aan de pelgrimage naar Santiago de Compostela. In datzelfde Boek van Sint-Jacobus is ook de Gids voor de pelgrim opgenomen. Zowel de preek als die gids geven de pelgrims naar Compostela houvast. De pelgrim wordt in de preek gewaarschuwd voor alle mogelijke toestanden onderweg en vermaand zich in het rechte spoor te houden. 

In de preek wordt nauwelijks aandacht besteed aan de houding die de pelgrim moet aannemen in het heiligdom zelf en aan de rituelen. die zich daar aan hem voltrekken. De Gids biedt de pelgrim een aantal routebeschrijvingen met en passant ook heel wat waarschuwingen (soms dezelfde als in de preek:). maar de nadruk valt toch op de route langs allerlei vererenswaardige heiligen met uiteraard als hoogtepunt St.-Jacobus in Compostela. wiens heiligdom uitgebreid wordt beschreven.

De bedevaart naar Santiago de Compostela ging vanaf de l2de eeuw een belangrijk bestanddeel vormen van het middeleeuwse geloofsleven. Die massale pelgrimage vormde de impuls tot tal van voorzieningen onderweg. 

Allereerst werden wegen en bruggen aangelegd en onderhouden. Zowel kerkelijke als wereldlijke overheden en instellingen bevorderden dat soort infrastructurele werkzaamheden. Zelf actief meewerken aan, maar ook het financieel mogelijk maken van dat soort ondernemingen werd door de kerk met aflaten beloond. Vaak werden aparte lekenbroederschappen voor dergelijke activiteiten opgericht. Vorsten en andere wereldlijke overheden hadden alle belang bij die infrastructurele verbeteringen. omdat deze ook handel en verkeer bevorderden en daarmee een belangrijke bijdrage konden leveren aan de welvaart van de betrokken gebieden, waarvan de vorsten door hun belastingpolitiek danig profiteerden. Daarnaast werden de pelgrimswegen belangrijke communicatielijnen. waarlangs allerlei verworvenheden konden worden doorgegeven.

Zo werden mede dankzij de pelgrimswegen bouw- en beeldhouwkunstige vernieuwingen uitgewisseld. kregen schilderkunstige voorstellingen ruime verspreiding, deden heldenzangen en pelgrimsliederen overal de ronde en vonden velerlei verhalen wijd en zijd gehoor. 

Het was zeker geen eenrichtings verkeer van zuid naar noord, al zijn menige Arabische kunstvorm en veel Arabische wetenschappelijke kennis vanuit Spanje naar noordelijker streken van Europa verspreid. Romaanse bouw- en beeldhouwkunst werden evenals de Karolingse thema's van de heldenpoëzie zuidwaarts geëxporteerd. In Compostela werd waarschijnlijk onder invloed van de uit Engeland en Frankrijk toestromende pelgrims in de loop van de l2de eeuw het in die streken gangbare Paasspel ingevoerd. dat verder niet in Spanje werd opgevoerd behalve in enkele tot Franse bisdommen behorende streken in Catalonië. Trouwens, dat Paasspel was duidelijk geparenteerd aan de bedevaartgedachte. want het ging over de Emmausgangers, waarbij Christus als prototype van de pelgrim gold. Het is niet voor niets, dat de oudste afbeelding van de schelp als pelgrimsteken voorkomt op het beroemde laat-11de eeuwse reliëf van Christus en de Emmausgangers in het klooster van Santo Domingo de Silos. 

Behalve aanleg en onderhoud van wegen, bruggen, veerdiensten en wat dies meer zij. vormden de inrichting en instandhouding van voorzieningen ten behoeve van die talloze pelgrims een uiterst gewichtig bestanddeel van die infrastructuur. Van-ouds boden kloosters reizigers voorzieningen. maar vanaf de 12de eeuw vormde zich daarnaast geleidelijk over heel Europa een netwerk van gasthuizen. waarin pelgrims onderdak en voedsel werden geboden.

Van welvarende reizigers werd een bijdrage in de kosten verwacht. maar gezien het sobere karakter van slaapplaats en geboden voedsel gaf menig welgestelde de voorkeur aan herbergen, die eveneens langs de wegen als paddestoelen uit de grond schoten. Toch moest ook de welgestelde pelgrim. wilde hij aan de voorwaarden van het hiervoor aangehaalde citaat voldoen, eigenlijk in de sobere gasthuizen bivakkeren en zich onthouden van elke vorm van weelderigheid. Het lijdt daarnaast overigens geen twijfel dat pelgrimerende edelen gastvrijheid van kastelen onderweg konden genieten. Zo ontstonden allengs voor pelgrims van allerlei soort voorzieningen die elk wat wils boden: voor geestelijken bestonden kerkelijke voorzieningen, de adel kon bij soortgenoten in kastelen en burchten terecht en voor de leken stonden eigensoortige voorzieningen open. Hier is overigens geen sprake van gescheiden circuits, maar enig onderscheid kan wel worden gesignaleerd.

Die vele pelgrims onderweg vormden natuurlijk een prachtige blijk van devotie en boden vele anderen de gelegenheid door goede werken ook hun zieleheil te bevorderen. maar waren tegelijkertijd een bron van zorg, temeer daar echte pelgrims zo moeilijk te onderscheiden waren van bedriegers en schurken. die zich achter het mom van hun pelgrimskledij verscholen. Al heel vroeg werd dit gevaar onderkend en werd gepoogd, het op bedevaart gaan te reguleren. Dat resulteerde in bepalingen die vanaf de vroegste tijd dat er in de christelijke wereld pelgrims langs 's heren wegen trokken werden opgesteld en die tesamen allengs de bonafide pelgrims een bijzondere juridische -vooral kerkrechtelijke - status bezorgden.

Om een al te groot enthousiasme voor verre buitenlandse reizen enigermate te beteugelen. zeker in tijden dat de nood aan de man was. werd het verlenen van toestemming een overheidszaak. In Frankrijk bespeurde koning Jan II de Goede een te overdreven ijver het land te verlaten. terwijl mankrachten voor leger en economie juist uiterst schaars waren. De koning verbood zijn onderdanen in 1350 het land te verlaten om naar Rome (daar was een Jubeljaar!). Compostela of andere buitenlandse vereringsoorden te gaan en later moest men door ambtsdragers van de koninklijke overheid verstrekte «paspoorten» hebben. alvorens op stap te mogen gaan.

Ook in Engeland werden de gevolgen van de Zwarte Dood en de Honderdjarige oorlog terdege gevoeld en de Engelse koning Richard II (1377-1399) nam gelijksoortige maatregelen als eerder zijn Franse collega. De Engelse koning had het in zoverre makkelijker dan de Franse koning, dat zijn land een eiland was en dat hij de vertrekmogelijkheden per boot tot een paar speciaal daartoe aangewezen havens kon beperken, waardoor de contrôle mogelijkheden betrekkelijk groot waren. Daarnaast werden bijzondere licensies verstrekt aan scheepskapiteins. waarin werd aangegeven hoeveel pelgrims hun boten mochten vervoeren. Per boot varieerden die getallen tussen 30 en 100 pelgrims, maar wij lezen ook over een Engels schip. dat in 1477 meer dan 400 pelgrims vanuit Ierland vervoerde. Door die registraties kunnen ook getalsmatige aanduidingen worden gegeven van het aantal uit Engeland afkomstige pelgrims naar Santiago de Compostela, al moet men beseffen dat vele anderen illegaal het Kanaal zijn overgestoken.