|
De nieuwe smaak |
 |
| In tegenstelling tot wat men vaak beweert, was het bouwterrein in de Romaanse periode al goed georganiseerd en bijna gerationaliseerd. In de samenleving kende men de status van de kunstenaars goed, wat blijkt uit de talrijke inscripties van bouwmeesters, beeldhouwers, mozaiek werkers, schilders en edelsmeden. De organisatie van het werk, het zoeken van materiaal en het vervoer van materiaal naar het bouwterrein, de planning, vooral met betrekking tot de verschillende seizoenen, en de aaneenschakeling van de verschillende bouwfasen waren volledig uitgewerkt. | |
| Om dit alles aan te tonen een tekst uit het einde van de 12e eeuw, waarin Gervase uit Canterbury de herbouwwerkzaamheden beschrijft van het koor van de kathedraal, dat in 1174 door een brand is verwoest. Het is een van de volledigste en gedetailleerdste teksten die bewaard zijn gebleven over de voorbereidingen van de bouwmaterialen en de bouwsystemen in de 12e eeuw. Dit document van na 1184 geeft rekenschap van de komst van een Franse architect Guillaume de Sens, die tussen 1174en 1179 belast wordt met de bouw, en de voortzetting door een Engelsman, ene William. Bovendien onderstreept dit werk de discussie omtrent de bouwkundige opzet aan het einde van de Romaanse kunst periode, op het moment dat de gotiek haar intrede deed. | |
| Na de brand openden de monniken de graftomben van de heiligen en haalden de sarcofagen uit het verwoeste koor. Ze plaatsten de sarcofagen in de beuk en scheidden ze door een laag scheidingsmuurtje van de gelovigen. Gedurende vijf jaar wonnen de broeders advies in over hoe ze de afgebrande kerk weer konden herstellen. De Engelse en Franse architecten die werden aangesteld, konden het niet eens worden over hoe de pijlers versterkt moesten worden. Een van hen, Guillaume de Sens, werd gekozen vanwege zijn ervaring met hout en steen en zijn goede reputatie. De monniken stemden ermee in het afgebrande koor te slopen. Men ging over tot het gebruik van stenen die afkomstig waren van de andere kant van Het Kanaal. Guillaume ontwierp vernuftige machines voor het laden en lossen van de schepen. Hij bedacht methoden voor het houwen van steen voor de uitgekozen beeldhouwers en trof andere voorbereidingen. In het eerste jaar werd het koor afgebroken. Het jaar daarop bouwde men pijlers per rij en daarop,evenals op de buitenmuren van de zijbeuken, begon men bogen en gewelven te plaatsen. Het derdejaar (1176-1177) bouwde men andere pijlers aan weerszijden, samen met het triforium en de bovenverdieping. In 1178 begon men met de bouw van het transept. Maar aan het begin van het vijfde jaar, toen men was begonnen met het aanbrengen van gewelven op de hoge delen, stortte de steiger in en raakte de architect dusdanig geblesseerd, dat hij een intelligente monnik moest opdragen het werk te voltooien. | |
|
|
Bijbel van Sint-Pieter, 11e eeuw. (Bibliothèque Nationale, Parijs).
|
| In 1179 volgde
de Engelsman William hem op. Hij voltooide het transept en sloot het
gewelf boven het belangrijkste altaar. Hij legde de fundering voor de
uitbreiding van de kerk aan de oostkant met een nieuwe kapel, de Saint
Thomas. Tijdens de voorbereidingswerkzaamheden van de fundering vond
meester William lichamen van monniken, die men in een grote
onderaardse kerker aan de zuidkant legde. Men bouwde ook de muur van
de crypte tot aan de vensters.
In het begin van het zesde jaar -1180-, toen men na de winter het werk hervatte, besloten de monniken het bouwwerk met Pasen te inaugureren. De architect versnelde daarop de bouw van de muur om het koor door drie altaren in het koor en in de graftomben te plaatsen. Een houten tussenwand met drie vensters met glas kwam in het oostelijke deel, tussen pijlers, om de binnenkant tegen weer en wind te beschermen. |
|
 |
Het werk van een Romaans beeldhouwer Klooster, Gerona, reliëf, tweede helft 12e eeuw. Dit gebeeldhouwde werk toont twee beeldhouwers die bezig zijn met het hakken van een blok voor het uitsnijden van een kapiteel. Ze werkten in groepsverband met een meester en steenhouwers. De Romaanse kunstenaar signeert zijn werk in de gebeeldhouwde decoraties en hoopt dat hij door zijn bekwaamheid de aandacht trekt.
|
|
De verschillen tussen het oude en het nieuwe gebouw |
|
| Daarna noemt Gervais in zijn tekst de verschillen tussen het oude en het nieuwe gebouw, waarmee hij tegelijkertijd bijzonder goed de bouwkundige discussie aan het eind van de 12e eeuw verwoordt: 'De oude en de nieuwe pijlers waren qua doorsnede en vorm gelijk, maar verschilden in hoogte. Voor het nieuwe bouwwerk werden ze verlengd met bijna twaalf voet. De oude kapitalen waren vlak, terwijl de nieuwe mooie sculpturen hadden. Rond het koor stonden ooit 22 pijlers, nu waren het er 28. Alle bogen en alle decoraties waren vlak, want ze waren uitgehouwen met een houweel, niet met een beitel. | |
| Hier zijn
overal beeldhouwwerken; vroeger waren er geen marmeren zuilschachten,
nu zijn die er in overvloed. Rond het koor waren de gewelven vlak, nu
hebben ze ribben. Vroeger scheidde een rnuur op pijlers het transept
van het koor, nu is er geen enkele verdeling meer; ze lijken zich
samen te voegen onder een punt, dat zich in het midden van het grote
gewelf bevindt dat op vier hoofdogieven steunt. Vroeger was het houten
plafond versierd met schilderingen, nu is het gewelf van steen.
Vroeger was er maar één triforiumgalerij, nu zijn er twee in het
koor en is er een derde in de beuk van de kerk.'
Zoals men zou kunnen opmaken uit deze beschrijving van de werkzaamheden is de organisatie van het gotische bouwterrein een verlengstuk van de Romaanse stijl en past men de vormen geleidelijk aan de nieuwe smaak aan. Op deze manier -zonder onderbreking- kan men de ontwikkeling van de stijl op het bouwkundige vlak zien. Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M.. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur: Romaanse stijl.Keulen 2001 Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken.
|
|
