CKV-2 Cultuur Kerk  Opdracht 1.1.F [De Digitale School]

Monumentale beeldhouwkunst: Het timpaan

---

Opdracht 1. Lees en bekijk les 1.1.5 en 1.1.6 Verder 1.1.9 en 1.1.10.

Opdracht 2. Maak onderstaande vragen

In de elfde eeuw ontstaat opnieuw de monumentale beeldhouwkunst aan de kerken. De portalen van een aantal belangrijke kerken worden versierd met gebeeldhouwde timpanen. Meestal gebeurt dat bij kloosterkerken, gelegen aan de pelgrimswegen naar Rome en Santiago de Compostella. (N-W-Spanje). Deze kerken waren vaak in het bezit van beroemde relieken. De kloosters zorgden voor de pelgrims: eten, onderdak, zorg bij ziekte. Omdat er veel pelgrims kwamen, zat er in de portaalsculptuur een morele boodschap.

Op het timpaan is meestal een voorstelling te zien van Christus:

• de Hemelvaart
• de "Majestas Domini"
• het Laatste Oordeel.

De Majestas Domini : Christus zittend op de troon. Hij maakt het spreek- of zegengebaar, en houdt een boek in de hand. Hij wordt omgeven door een mandorla, een amandelvorrnige aureool.

In de 4 hoeken zijn de 4 symbolen van de 4 Evangelisten:

• Johannes: Adelaar
• Marcus: Leeuw
• Mattheus: mens (engel)
• Lucas: rund (stier).

Als er ruimte is, zijn ook de 24 Oudsten te zien.

Het timpaan verwijst naar de hemelse liturgie. De aardse liturgie (in de kerk) is een afspiegeling van de hemelse. De timpaan decoratie bestempelt de kerk als een afspiegeling van, een vergelijking met het Hemelse Jeruzalem.

De Romaanse reliëfs waren vooral te zien bij de kloosterkerken, gelegen aan de pelgrimswegen (bedevaartroutes).

1. Welk verband is er tussen kloosters en pelgrims ?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

2. Welk verband is er tussen pelgrims en Romaanse reliëfs ?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

3. Welke functie hadden de reliëfs ?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

4. In welke verhouding staan de kerk als gebouw en de hemel t.o.v. elkaar ?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

5. Bekijk de afbeelding van de 3 ingangen van het "Portail Royar' van de kathedraal van Chartres.[les 1.1.6]  Waarom staat de afbeelding van de triomferende Christus in het midden ?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

6. Zie daar onder de afbeelding van Maria en het leven van Christus. Maria met Jezus op schoot is de grootste afbeelding van dit portaal. Verklaar.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

7. Zie de afbeelding van de linkeringang van het Portail Royal. [Les 1.1.6] Lees het onderschrift. Verklaar de plaatsing van de figuren in het geheel in relatie tot hun (verschil in) grootte.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

8. Welke functie heeft dit soort beeldhouwwerk ?

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

 

Op afbeelding 1 zie je een timpaan van de kathedraal van Autun. Deze kathedraal kwam gereed in ca. 1135.

Op afbeelding 2 zie je een timpaan van de Notre-Dame in Parijs. Deze kathedraal dateert uit de 13de eeuw.

Afbeelding 3 toont de gevel van de Notre-Dame in Parijs. Te zien zijn de ingangsportalen met binnen de portalen de plaatsing van de timpanen.

Bekijk afbeelding 1.

Van het timpaan van Autun is bekend wie er verantwoordelijk is geweest voor het beeldhouwwerk omdat het is gesigneerd: GISLEBERTUS M(AGISTER). HOC FECIT (Meester Gislebertus heeft dit gemaakt).

9.- Bespreek het belang van deze signering. Leg daarbij verband met de opvatting over kunst en kunstenaars ten tijde van het ontstaan van het timpaan.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

Ook al heeft hij op het beeldhouwwerk zijn naam vermeld, aangenomen mag worden dat Meester Gislebertus het beeldhouwwerk aan de kathedraal van Autun niet alleen heeft gemaakt.

10.- Noem, in volgorde van toenemend vakmanschap, de drie beroepsniveaus waarin de steenhouwers (en andere ambachtslieden) waren georganiseerd.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

Bekijk afbeelding 1 en afbeelding 2.

Beide timpanen beelden het 'Laatste Oordeel' uit.

11.- Benoem aan de hand van de voorstelling op de timpanen drie onderwerpen die verband houden met het verhaal van het 'Laatste Oordeel'.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

In de Middeleeuwen is het 'Laatste Oordeel' een vaak gekozen motief voor de beeldhouwkunst aan de timpanen.

12.- Leg uit met welk doel het motief van het 'Laatste Oordeel' op de timpanen van middeleeuwse kerken werd afgebeeld.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

In de loop van de Middeleeuwen veranderde de beleving van het geloof Zo veranderde het beeld dat men van Christus had van een afstandelijk, niet-menselijk wezen in dat van een tot mens geworden hemelse figuur. Dit is te zien bij een vergelijking van het timpaan op afbeelding 1 met het timpaan op afbeelding 2.

13.- Noem twee verschillen in de vormgeving van beide timpanen waaruit blijkt dat de opvatting over Christus is gewijzigd.

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................