|
|
De
denkende ontwerper Hussein Chalayan
[Massacultuur/invalshoek 6] |
||
| Het werk van Hussein Chalayan is kort samen te vatten als mode met engagement. Hij richtte al een aantal tentoonstellingen in, maar verzorgt ook traditionele modeshows. Hieronder volgen diverse tekstfragmenten waarin verschillende van zijn projecten de revue passeren. Ook is er aandacht voor Chalayans afkomst, omdat deze achtergrond duidelijk een rol speelt in zijn werk. Allereerst volgt een korte introductie op Chalayan uit de Volkskrant.‘De denkende ontwerper’ wordt Hussein Chalayan (1970) genoemd. Zijn kleding kent vaak een ingewikkelde ontstaansgeschiedenis. Het is mode met een verhaal. Mede om die reden wordt Chalayan beschouwd als een van de meest vernieuwende, experimentele en conceptuele ontwerpers van dit moment. | |||
|
Neem de collectie Afterwords uit 2000. In Kosovo voltrok zich op dat moment een vluchtelingendrama. Chalayan wilde in zijn show de behoefte van mensen laten zien om hun bezittingen overal mee naar toe te nemen. In de finale van de show liet hij meubels transformeren tot kleding. Tijdens zijn modeshow vorig jaar in Parijs, toonde Chalayan een jurk met duizenden led-lampjes. Hierdoor werd het kledingstuk een televisiescherm waarop de vier seizoenen werden getoond. Het was een protest tegen klimaatverandering. Als het nooit meer gaat sneeuwen, zijn er op de jurk tenminste nog sneeuwvlokjes te zien. Chalayan exposeerde in de afgelopen jaren ook in diverse buitenlandse musea en maakte verschillende films. Zo leverde hij de Turkse inzending voor de Biënnale van Venetië. Hij haalt zijn inspiratie uit filosofie, kunst en architectuur. Chalayan is van Turks-Cypriotische afkomst, hij studeerde aan het Central Saint Martin’s College in Londen, hij woont en werkt nog steeds in Londen. Bron: De Volkskrant 14 augustus 2008. |
|||
|
|
|||
| In
onderstaande tekst wordt aandacht besteed aan het werkproces en de
achtergrond van Chalayan. Deze tekst verscheen in de catalogus
Houssein Chalayan, de postmoderne ontwerper bij de tentoonstelling
in het Groninger Museum (2005).
Ondanks de uitgebreide research die aan elke collectie voorafgaat, hebben de concepten tegen de tijd dat de kleren gemaakt zijn een magische mutatie ondergaan: ideeën worden nooit letterlijk geïnterpreteerd of ‘geïllustreerd’, maar lijken te zijn opgenomen in de techniek van snit en constructie. Zijn werk kan ook speels zijn, zoals de japonnen met ruches en Hawaï-achtige opdruk (lente/zomer 2004). Maar alleen wie heel goed kijkt, ziet dat de opdruk in feite Cyprus betreft (Chalayans geboorte-eiland) die tegen de achtergrond van een moderne skyline een historisch strijdtoneel laat zien, waarop Osmanen en Venetianen om het eiland vechten. Een klant die geïnteresseerd is in de manier waarop kleding geschiedenis en grote verhalen kan belichamen, vindt het misschien interessant te weten dat Chalayan voor deze collectie samenwerkte met een genetisch antropoloog, dat hij zichzelf genetisch liet onderzoeken en vervolgens keek naar de genetische patronen van de diverse etnische groepen op Cyprus. Maar zoiets hoeft niet. Chalayans uitgebreide conceptuele vooronderzoek sluit draagbare kledingstukken niet uit. Hoewel hij vaak wordt neergezet als de grootste filosoof binnen de modewereld, zijn zijn ontwerpen wel degelijk tactiel en driedimensionaal. De kleding is draagbaar, dankzij de luxueuze stoffen, de complexe snit en de details. |
|||
|
mode met engagement |
|||
| Chalayan heeft een roerige jeugd achter zich. Als kind in Nicosia maakte hij in 1974 rechtstreeks de gewelddadige opsplitsing mee van Cyprus in een Grieks en een Turks deel. Volgens Chalayan heeft die pijnlijke scheiding wel zijn fantasie geprikkeld: “Je leeft in een raadsel, je weet niet wat er aan de andere kant is”, heeft hij er ooit over gezegd. Toen hij op twaalfjarige leeftijd naar een Engelse kostschool werd gestuurd, moest hij leren omgaan met het culturele anders-zijn als ook met de tijdelijke scheiding van zijn familie. Chalayans ouders gingen uit elkaar en in zijn vroege jeugd bewoog hij zich tussen twee culturen: het ligt voor de hand te zeggen dat Chalayans keuze voor mode bij uitstek typerend is voor het moderne individu, zoals dat werd beschreven door de Franse academicus Gilles Lipovetsky. Deze stelt dat mode, verre van frivool te zijn, een belangrijke rol kan spelen bij onze ontwikkeling tot flexibele, moderne burgers, bedreven in de snelle psychologische omschakelingen die de huidige maatschappij vereist. Maar het zou al te kort door de bocht zijn om Chalayans talent grenzen te overschrijden zonder meer toe te schrijven aan zijn persoonlijke achtergrond. Mobiliteit en culturele veranderlijkheid horen bij deze tijd, of we nu in real time en ruimtelijk of virtueel reizen door culturen en representaties. Ieder voor zich leeft tegenwoordig ontworteld, gewend aan het niemandsland tussen de diverse culturele territoria. Heidegger schreef: “Ontheemding wordt zo langzamerhand het lot van de wereld.” Zeker in de mode zijn we allemaal migranten en bestaat er niet zoiets als een thuis. In een wereld zonder wortels is de modieuze mens alsmaar bezig om zichzelf opnieuw te bedenken en herscheppen, en dit proces van zichzelf vormgeven kan tegelijk aangenaam en vervreemdend zijn. Nergens wordt dit zo duidelijk als in de metafoor van de reis. | |||
| Een
vroeg Hussein Chalayan-jasje van papier met op de revers het par
avion-stempel, werd herontworpen tot een met de post verzendbare
envelop die kon worden opengevouwen tot een jurkje. Absence and
Presence (lente/zomer 2003), Chalayans eerste collectie
herenkleding, bevatte T-shirts die konden worden omgetoverd tot
A3-enveloppen die je kon posten. Andere collecties vertoonden een scala
aan reismotieven. Zo presenteerde Along False Equator
(herfst/winter 1995) jurken bedrukt met vliegtuigroutes, en ook papieren
broekpakken met lichtjes erin die knipperden zoals vliegtuigen ’s
nachts, en die op die manier de koers aangaven.
Geotropics verkende het ambulante bestaan via het idee van het met je meedragen van een stoel, zodat je overal waar je wilt kunt gaan zitten. In dit concept zat ook al een later denkbeeld besloten: reizen is net zo goed een permanente staat van zijn als een functionele manier van aankomen op een bestemming. [...] Toen Chalayan in Afterwords de kleermaker verving door de meubelmaker, of de zakken in de kleding dezelfde vorm gaf als bepaalde bezittingen, doordacht hij opnieuw het concept van mode als een soort draagbare architectuur. De show stond echter in het teken van travelling light, het reizen met weinig bagage, over het achterlaten van je huis in oorlogstijd en alles wat je bezit mee moeten nemen. In de openingsscène werd de ontwrichting van gedwongen migratie opgeroepen. Een vluchtelingengezin van vijf personen schuifelde de bühne op, onderwijl hun schorten omvormend tot capes. Dit beeld werd herhaald in het kale decorontwerp van de woonkamer, in de transformatie tijdens de show van het meubilair tot draagbare bezittingen en in de existentiële zwaarmoedigheid van het rauwe Bulgaarse gezang die dit alles begeleidde. Hoeveel fantasie je als toeschouwer ook mocht hebben, deze show kon op geen enkele manier worden opgevat als alleen maar een lofzang op de eindeloze flexibiliteit van de moderne mens. |
|||
|
|
|||
| Het thema reizen, zo aanwezig in het werk van Chalayan, kan letterlijk én figuurlijk opgevat worden als een reis van vervreemding en verlies, maar het is er ook een van zelfontdekking en zelfconstructie. Hoewel veel van Chalayans collecties modernistische thema’s als technologische vooruitgang (vliegen, techniek, reizen en mobiliteit) hebben, gaan ze gepaard met de donkerder motieven van ontwrichting, migratie en ballingschap. Ondanks alle moderniteit en de afwezigheid van een overduidelijke nostalgie en historisme in zijn ontwerpen, zit er ook een melancholieke kant aan de grote modernistische iconen die hem fascineren, zoals het armzalige, afgedankte vliegtuig dat hij fotografeerde op Nicosia International Airport en opnam als een uitvouwbare pagina in het Belgische magazine No.C (september 2002). | |||
| Het werk van deze vernieuwende, altijd nieuwsgierige ontwerper bevat verschillende thema’s, maar dat van het multiculturalisme is altijd aanwezig (en blijft intrigeren): het zij aan zij plaatsen van westerse en niet-westerse esthetiek en houdingen. Met zijn collectie Between (lente/zomer 1998) verkende Chalayan bijvoorbeeld zowel de westerse definities van eerbaarheid als die van het Midden-Oosten. Het resultaat waren modellen met deels of bijna geheel bedekte gezichten die verder in meerdere of mindere mate naakt waren. Bloot is al zo vaak vertoond op de catwalk dat het niet meer shockeert. Nee, wat deze collectie zo provocerend maakt, zijn ongetwijfeld de bedekte gezichten van de mannequins. En zoals vaak in zijn werk zet Chalayan ons aan het denken, dwingt ons in te zien dat eerbaarheid een cultureel bepaald iets is wat varieert van plaats tot plaats en van periode tot periode. Eeuwenlang drongen christelijke missionarissen uit het Westen door tot in alle uithoeken van de wereld om ‘naakte slaven’ op te dragen zich te bedekken; dit uiteraard vanuit hun door God gegeven superieure definitie van zedigheid. Maar Chalayan herinnert ons eraan dat, in de ogen van een groot deel van de wereld, zelfs de meest keurig geklede westerse vrouw verbijsterend onzedig is. | |||
|
|
|||
| Het thema van de multiculturele nevenschikking in het werk van Chalayan is het meest overtuigend in zijn herfst/wintercollectie uit 2002: Ambimorphous. Hierin vloeit een ‘klein zwart jurkje’ geleidelijk over in Turkse klederdracht, om vervolgens stapsgewijs te transformeren tot een ander klein zwart jurkje Voor deze collectie kocht Chalayan persoonlijk de authentieke Turkse kostuums. Sommige werden uit elkaar gehaald en gecombineerd met westerse zwarte elementen, maar op het toneel prijkte er één in zijn oorspronkelijke traditionele vorm. | |||
|
|||
