Kostte het vroeger bloed, zweet en tranen om beroemd te worden, tegenwoordig is er televisie en die zorgt voor instant roem. Populaire programma's zoals Idols demonstreren de maakbaarheid van roem.

Wat betekent beroemdheid vandaag de dag?

lk wil heel graag beroemd worden, het zit in mijn bloed, kunnen jullie me helpen?' Op internet staan honderden van dit soort hartenkreten, afkomstig van kinderen die maar één ding willen: beroemd zijn. Ze worden daarin aangemoedigd door een van de spraakmakendste en best bekeken programma's van het seizoen. Want waar had iedereen het vorig jaar over? Het programma dat het meest de tongen losmaakte, was Idols. Een muzikale afvalrace waarbij de kijker elke week een kandidaat per sms mag wegstemmen. In tien afleveringen worden doodgewone jongeren als assepoesters omgetoverd in idolen. Idols demonstreert het wonder van de maakbaarheid van de roem - en kinderen hebben dat feilloos door.
Hoe populair Idols is, blijkt wel uit de cijfers: de finale vorig jaar trok ruim vijf miljoen kijkers. Ook het aantal kandidaten nam toe: bijna 17.000 jongeren meldden zich voor de tweede serie, bijna een verdubbeling ten opzichte van de eerste. Idols leeft. De mensen kunnen zich identificeren met het idool en het is natuurlijk ook een vorm van ramptoerisme. We zijn een land dat 365 dagen per jaar in de ban is van iets. We zijn allang niet meer van doe maar gewoon, we zijn een land van hypes geworden, van hysterie, een land zonder terughoudendheid. je bestaat pas als je zichtbaar bent!

Massacultuur serieus nemen is niet meer dan terecht, al was het alleen maar omdat het zo'n alomtegenwoordig sociaal-maatschappelijk verschijnsel is. Raar wordt het pas als dat soort 'nieuws' opduikt op andere plekken. Op Teletekst bijvoorbeeld, waar het vreemd afsteekt bij berichten over de vredesonderhandelingen in het Midden-Oosten en terrorismebestrijding..De buitenechtelijke affaire van David Beckham werd overal breed uitgemeten en haalde zelfs actualiteitenrubriek NOVA.

Massacultuur - low culture mag je niet meer zeggen - rukt op. De houding ten opzichte van massacultuur is totaal  omgeslagen. Alles wat voorheen verketterd werd door de culturele elite wordt nu omarmd, van Frans Bauer tot Idols. Publieks-succes is in veel gevallen de norm geworden. En het is not done om daar een kanttekening bij te plaatsen. Sterker nog, het verzet tegen alles wat elitair lijkt, is volstrekt bon ton. Je bent bij wijze van spreken verdacht als je iets maakt dat niet direct voor een groot publiek geschikt is. Of als je zegt grote culturele waarden te koesteren. Die omslag wordt verklaard uit de opmars van commerciële televisie, die zich immers richt op de grote gemene deler en fungeert als podium par excellence. Maar er is ook een verband met de massale verwarring in de nadagen van Paars en de moord op Fortuyn. Toen na de dood van Fortuyn een massale onvrede zichtbaar werd bij de 'gewone man' en de schuld daarvoor werd gelegd bij links en de linkse media, waren die doodsbenauwd de aansluiting met het volk te missen.'

  Idols video fragment Boris

  Idols video fragment Maud

  Idols video fragment finale

'In the future everybody will be world famous for fifteen minutes' Andy Warhol (1968)
De wetten van de roem:
  • Gij zult op TV komen: van oudsher is beroemdheid voorbehouden aan personen die bijzondere prestaties verrichten op het gebied van sport, wetenschap, politiek of kunst. Met de komst van televisie is dat drastisch veranderd. Televisie, blijkt te werken als roemmachine: toon een onbekend persoon op het scherm, laat het een tijdje gisten en a star is born. jawel, zo makkelijk is het écht. Dat besef is in de internationale televisiewereld ingeslagen als een bom. Gewone mensen bleken een onuitputtelijk reservoir van gratis tv-persoonlijkheden. De rest is geschiedenis. Geen beroepsgroep zo gek of er heeft wel een camera op gestaan, van brandweermannen.tot vroedvrouwen. Het casten van realitysoaps is intussen bezig een kunde op zich te worden, constateerde The New York Times onlangs, waarbij vaak de hulp van psychologen wordt ingezet om het selectieproces te vergemakkelijken.
  • Beroemdheid is een kwaliteit op zich: veel Idols-kandidaten hebben overduidelijk geen talent. Toch doen ze auditie. Waarom? Omdat ze hebben begrepen dat talent niet doorslaggevend is om bekend te worden. Denk aan het groepje Idols-afvallers dat toch maar mooi in een goedgevuld Gelredome heel vals een liedje mocht komen zingen. De camera draaide en de vals-zingers werden bekeken in heel Nederland. Eenmaal bekend kan de omhooggevallen semi-beroemdheid achterover leunen en wachten tot de telefoon gaat. En die gaat, want bekendheid opent deuren.
  • De democratisering van de roem: 'In the future everybody will be world famous for fifteen minutes,' zei Andy Warhol al in 1968, maar nog iedere dag krijgt hij meer gelijk. Beroemd worden kan, nu meer dan ooit, iedereen overkomen. Van vuilnisman tot mondfluiter. Maar hoewel het sneller komt, is het ook veel vluchtiger. Eeuwige roem is zeldzaam, een paar jaar is al lang. Hoe lang een beroemdheid meegaat, hangt behalve van zijn eigen inzet af van de mate van exposure: te weinig is niet goed, te veel ook niet want dan worden de mensen hem zat. Maar als iemand echt lang mee wil, moet hij zorgen dat hij ook wat kan.
  • Groepswerk: veel artiesten praten over zichzelf in de wij-vorm. Toch is dat is geen grootheidswaanzin. 'We zijn nu bezig met een serie en een film betekent: ik en mijn team. Het is net als bij een Formule 1-race: de een wisselt een bandje, de ander gooit er brandstof in. 'Een artiest is het uithangbord van een enorm bedrijf. De manager, producer, A&R-manager, platenmaatschappij, stilisten, visagisten, videobedrijven, concertpromotor, merchandiser en de fotografen: allemaal samen werken ze aan het product dat een artiest is.' Om bekend te worden en de bekendheid zo goed mogelijk in te zetten zijn nu eenmaal andere talenten en vaardigheden nodig dan leuk kunnen zingen. Marketing speelt een zeer grote rol.
  • De nieuwe beroemdheid is grensoverschrijdend. Als een artiest een product is en zijn imago het handelsmerk, dan doet dat het mis- schien niet alleen maar goed in de vorm van een cd, maar ook als boek, of parfum, of kledinglijn. Wie zijn onderbroek draagt, heeft toch een beetje Beckham zelf aan zijn billen en wie wil dat nou niet. David Beckham werd beroemd als voetballer, maar nog veel beroemder als beroemdheid. Zo kan het dat de hete wereld weet hoe zijn haar zit, maar niet per se weet voor welke club hij eigenlijk speelt. Alles wat supersterren aanraken verandert in goud. Ze hebben een belangrijke voorbeeldfunctie en niet alleen op het gebied van stijl. Hun wil geschiede - al was het maar in de kleedkamer, waaraan ze vaak lachwekkend excentrieke eisen stellen.
  • Beroemd worden is een carriere-optie: wat werken in de IT was in de jaren negentig, een toverformule voor snel succes, dat is beroemd worden nu. Kinderen hebben dat feilloos in de gaten. Die zien 'beroemd' als iets wat je later kunt worden, zoals brandweerman of piloot. De hoofdprijs in Idols is een platencontract, en dat is eigenlijk een achterhaald concept. Van platenverkoop moet een artiest het allang niet meer alleen hebben in deze tijden van downloaden. Een carrière als muzikant, en dat betekent: zorgen dat je fans krijgt, dat je veel live events doet, kortom dat je in beeld bent, is veel belangrijker dan dat contract.

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Tekst gebaseerd op C Maas: De wetten van de roem in Nederland  Prometheus 2004 / VPRO gids mei 2004 / Ilse v d Velden

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

01/28/2010 last update