|
Zigeuners |
 |
| Zigeuners
zijn oorspronkelijk afkomstig uit het Noordelijke deel van het gebied
van Voor- en Achter-Indië. Om nog niet geheel verklaarde redenen zijn
zij in grote groepen vertrokken uit hun geboortestreek en zijn via Perzië
in Westelijke richting getrokken. Rond 1400 arriveerden de eerste
zigeuners in Oost en Zuid Europa.
We weten inmiddels dat bij hun trektocht twee hoofdroutes te onderscheiden zijn. Want komend vanuit het Oosten botsten zij op de geografische barrière van de Middellandse Zee. Een deel koos toen voor een verdere doortocht via Noord-Afrika en belandde uiteindelijk in Spanje. Het andere deel trok via Turkije en Griekenland de Balkan en Centraal-Europa binnen. |
|
| Zigeuners
werden (en worden) aangeduid onder verschillende benamingen. De meest
voorkomende aanduidingen zijn 'gitanos, gitanes, gipsy, tzigane en
zigeuner'. Deze benamingen werden gebruikt voor de groep die via
Noord-Afrika en Spanje Europa was binnengekomen. Het zijn allemaal
afleidingen en verbasteringen van het woord voor 'Egyptenaar' (Egyptien).
In het Frans kende men ook nog wel de aanduiding 'bohémien' (Bohemer)
als aanduiding van de Centraal-Europese groep.
Maar in loop van de 19e eeuw werd deze term echter meer en meer gehanteerd om er de nogal rommelig en losbandig levende kunstenaars mee aan te duiden. In Nederland werden zigeuners in de 17e en 18e eeuw letterlijk aangeduid met 'Egyptenaar', soms ook wel met 'Heyden'. |
|
| De
Zigeuners hebben een eigen taal die verschillende varianten kent. Deze
taal vertoont heel sterke verwantschap met het oud-Indiaas: het
Sanskriet (een zeer oude Indische taal die in India zelf niet meer
gesproken wordt maar nog wel bestudeerd kan worden. In die zin te
vergelijken met het Latijn).
Hoewel zigeuners een nomadische bestaanswijze kennen, zijn zij in de loop der tijd toch enigszins verbonden geraakt met bepaalde (grote) gebieden. Vooral het in de loop der geschiedenis vaststellen van landsgrenzen heeft daar sterk toe bijgedragen. De landsgrenzen en de problemen die daaruit voortvloeiden verhinderden ( en verhinderen ook nu nog) vaak het doorreizen. |
|
|
Gipsy Kings Tristessa |
|
| In de
allervroegste periode van hun komst in Europa bestonden er bij de
verschillende vorsten en overheden nauwelijks of geen weerstanden tegen
hen. Zowel in Midden- Europese landen als in Spanje kregen de eerste
groepen rondtrekkende Zigeuners zelfs .vrijgeleide brieven' uitgereikt.
Een voorbeeld daarvan is de Spaanse koning Alfonso V. Die gaf
aan "zijn waarde vriend, graaf Thomas van Neder-Egypte" een
dergelijk vrijgeleide waarin hij meldt dat deze "met zijn talrijk
gevolg door onze gebieden mag trekken en allerwegen van de gezagsdragers
de nodige bijstand kan verlangen".
De koning benadrukt verder in zijn brief dat deze zigeuners bepaald geen bedelaars zijn want "zij komen met veel paarden, goud, zilver en ander bezit". Deze bescherming duurde echter niet lang want al in de 16e eeuw is de vervolging en onderdrukking van de Zigeuners (evenals die van de Joden) in heel Europa in volle gang. In Walachije (Roemenië) werd zelfs tot ver in de vorige eeuw op zigeuners gejaagd. De gevangen zigeuners werden vervolgens door de kloosters (!) als slaven gekocht en verkocht. |
|
| Doordat
de Zigeuners toch min of meer verbonden raakten met bepaalde gebieden
hebben de zij verschillende kenmerken uit die culturen overgenomen en
verweven met die van henzelf. Het meest duidelijk is dat waar het de
muziek betreft. Vergelijk bijvoorbeeld de muziek en zang van de Spaanse
zigeuners (de 'flamenco') met die van de Hongaarse zigeuners.
Bij de Spaanse zigeuners varieert de muziek van langgerekte (arabisch beïnvloedde) smartelijke klaagzangen tot heftige en vurige explosies. Het gaat daarbij veelal om een combinatie van gitaarmuziek, syncopisch handgeklap, zang en gedanste virtuose voetritmes (zapateado's). De Hongaarse zigeuners maken naast gitaren vaak gebruik van andere instrumenten zoals het cymbaal en violen. Hun muziek vertoont vaak een opbouw van langzaam en traag naar snel. Een beetje zoals een trein steeds meer vaart krijgt. De muziek heeft daarbij een duidelijke kadans en syncopatie. De basismelodie wordt in de loop van het stuk steeds meer versierd. |
|
|
Rosenberg Trio - Don't Mean a Thing |
|
| Het
merkwaardige is dat hetgeen wij Nederlanders vaak als typisch Spaans of
typisch Hongaarse muziek beschouwen in feite vaak juist de
zigeunermuziek uit die landen is.
Overigens heeft met name de zang, dans en muziek van de Spaanse Zigeuner zich in de loop der tijd ontwikkeld tot een geheel eigen, streng gereglementeerde dansstijl en techniek: de flamenco. Wat men doorgaans tijdens vakanties te zien krijgt in hotels, bars e.d. is slechts een zwakke imitatie van de pure flamenco. Voor niet-Zigeuners is het heel moeilijk om zich de flamenco dans en muziek eigen te maken. Deze 'flamenco pure' is echter - historisch gezien - ook al een samensmelting, namelijk van lndiase, Arabische en Spaanse elementen. Zigeunermuziek heeft overigens ook onze cultuur gedeeltelijk beinvloed. Bekende componisten zoals Johan Sebastiaan Bach en zijn zonen waren gefascineerd door de versieringen die zigeuners op bepaalde melodieën aanbrachten. Ook Joseph Haydn liet zich door (Hongaarse) zigeunermuziek inspireren voor zijn bekende 'Rondo all 'Ungarese' uit het pianoconcert in D-dur. In onze tijd hebben verschillende zigeunermuzikanten een internationale bekendheid gekregen zoals Django Reinhardt (hot-jazz muziek), het Nederlandse Trio Rosenberg (in de voetsporen van Reinhardt) en Spaans/Franse zigeuners als de gitarist Manitas de la Plata en de 'Gipsy Kings'.
De verschillen tussen de diverse zigeunergroeperingen zijn in muzikaal opzicht groter dan wanneer we naar de zigeunerdans kijken. Het gebruik van voetritmen, de golvende armbewegingen, het tijdens het dansen heen en weer zwenken van het bovenlichaam en de wiegende heupen blijken een karakteristiek te zijn die we bij zigeuners uit alle streken tegenkomen. Bij de Spaanse zigeunerdans is de herinnering aan India het grootst. De gebruikte roffelende ritmes vertonen nog heel veel overeenkomst met die uit de lndiase dans (met name bij de uit Noord-India afkomstige 'Kathak'). Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het algemeen deel voor havo en atheneum. Geraadpleegde literatuur: Geschiedenis van de westerse theaterdans B Westra Is er zonder
uw toestemming en zonder bronvermelding
gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat
het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het
materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet
geven. |
|
