MASSA

MASSACULTUUR

  
De negatieve beeldvorming verbonden met de termen 'massa' en 'consumptie' is veel ouder dan de begrippen 'massacultuur' en 'consumptie-cultuur'. De begrippen mogen dan in déze eeuw ontstaan zijn, de negatieve beeldvorming is juist een product van de vroege negentiende eeuw en verbonden met de opkomst van dat wat in West-Europa de stedelijke 'massa' ging heten.

De enorme toevloed van migranten, aan het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw, leidde tot ongekende stedelijke overbevolking.

Voorbeeld: Burnley, Lancashire (Engeland)

De opkomende fabrieksmatige productie en industriële activiteit leidden bovendien tot bewegingen van enorme aantallen arbeiders van en naar fabrieken en resulteerden in overvolle werkvloeren.

Luchtfoto van een negentiende eeuwse Engelse arbeiderswijk in Burnley, Lancashire. De geméleerde stadsbewoning, waarin arm en rijk in elkaars nabijheid woonden, werd veranderd in een gestructureerde wijkindeling op sociaal-economische grondslag.

Het is in die periode dat de term 'massa'- een aanvankelijk neutrale aanduiding voor amorfe hoeveelheid, de denigrerende benaming werd voor de anonieme en verpauperde stedelijke bevolking. Een terminologie die vooral werd ingegeven door het visuele aspect van de bevolkingsconcentratie. De mensonterende gevolgen van deze snelle verstedelijking manifesteerden zich eerst en vooral in Londen en Parijs. In de loop van de negentiende eeuw werd deze situatie min of meer kenmerkend voor veel steden in het geindustrialiseerde Westen, de Verenigde Staten inclusief.
De feitelijke levensomstandigheden, de huisvesting, de arbeidsomstandigheden en de gezondheidstoestand van het merendeel van deze stedelijke massa was erbarmelijk. Het beeld dat de burgerlijke en intellectuele elite ontwikkelde was dat van een verdierlijkte, van God losgeslagen en criminele massa. Dat deze stedelijke massa het arbeidsreservoir voor de fabrieken vormde, deed het beeld al evenmin veel goed. Uit die massa ontstond immers in de loop van de negentiende eeuw een georganiseerde arbeidersklasse die eisen ging stellen. Dit gerekend bij de beruchte bloedstollende verhalen over de beestachtige massa tijdens de Franse Revolutie, resulteerde voor de burgerlijk intellectuele elite in een waar schrikbeeld.

 

Postcards of old Burnley, Lancashire
De negatieve beeldvorming over de massa stond in schril contrast met het positieve zelfbeeld van de negentiende-eeuwse gegoede burgerij en intellectuele elite. De West Europese burgerlijke elite ging prat op haar besef van het schone, verhevene en morele, op haar toewijding aan de Kunsten en de Cultuur. Kunstuitingen kregen in de loop van de negentiende eeuw steeds meer het aureool van begenadigde individuele expressies en raakten los uit de puur ambachtelijke sfeer.
Deze negentiende-eeuwse kunst- en cultuuropvatting benadrukte vooral het individuele en unieke: de individuele expressie en de individuele culturele vorming. In tegenstelling tot het aristocratisch civilisatie-ideaal waarin verfijning en geestelijke adel vooral aan blauw bloed gebonden waren, was in de burgerlijke optiek het vermogen tot cultuur en beschaving bij ieder 'in principe' aanwezig. Cultuur betekende in deze visie een mentale activiteit, waar ieder individu voortdurend aan moest blijven werken.
De stedelijke massa kon in de ogen van de gegoede burgerij en intellectuele elite geen enkele aanspraak maken op ,cultuur'. Ten eerste werd de massa gezien als een anoniem conglomeraat van verpauperden en niet als een verzameling unieke individuen. Ten tweede bestond de stedelijke massa uit ontwortelden en ontheemden die, losgerukt uit hun traditionele en rurale verbanden, geen aanspraak konden maken op eerbiedwaardige tradities. De massa had simpelweg geen wortels, geen verleden en geen geschiedenis. Dat laatste nu gold evenzeer voor de Verenigde Staten van Amerika: een land zonder geschiedenis en dus zonder 'cultuur'.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak KUNST/ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven

01-28-2010  last update digischool ckv 2/3