Mary had a little lamb
In 1877 ontwikkelde Thomas Alva Edison de fonograaf. Dit apparaat voorzag in de eerste mogelijkheid om geluid op te nemen en weer af te spelen. Het is een toestel voor het registreren van geluid, bestaande uit een trechter die het geluid concentreerde op een membraan, waarop in het midden een scherpe punt was aangebracht, die door de geluidstrillingen op en neer werd bewogen en een groef van wisselende diepte trok in een op een roterende cilinder aangebrachte laag bladtin.

Het eerste opgenomen woord, 'hello', werd opgenomen met een telefoonversterker, maar nog hetzelfde jaar vond Edison de verder uitgewerkte fonograaf uit. Geluid kwam door een trechtervormige hoorn in het centrale mondstuk. Daar zette het een trilplaatje in werking. De naald van dat trilplaatje maakte inkervingen in een dun blaadje tinfolie dat rond een draaiend klosje was gewikkeld. Het apparaat zat zo in elkaar dat een tweede naald en trilplaatje konden worden aangesloten om de opname af te spelen.

De beroemde eerste woorden die Edison met deze verbeterde fonograaf opnam waren:

"(...) a little piece of practical poetry:
Mary had a little lamb,
its fleece was white as snow.
And everywhere that Mary went
the lamb was sure to go."
John Kruesi bouwde het eerste praktische opname-apparaat, vanaf een schets die door Edison was gemaakt. Toen Kruesi de opname van Edison hoorde, riep hij 'Gott im Himmel!'. Deze woorden werden echter niet opgenomen, en zijn dus verloren gegaan. Edison's patent nummer 200.521 werd op 19 februari 1877 verleend voor een fonograaf met tinfolie cylinder en een speelduur van 2 tot 3 minuten.

Het was voor iedereen een sensatie van de bovenste plank, maar de meeste mensen, zelfs wetenschappers, wilden het niet geloven. Men dacht aan talentvolle buiksprekers. Zelfs een bisschop geloofde het niet en tijdens een demonstratie aan de bisschop vroeg de bisschop of hij zelf wat mocht zeggen. Dit was goed, dus een nieuwe rol werd geplaatst, en Edison zei,"spreek maar", Toen sprak de bisschop met een enorme snelheid de namen van de oudtestamentische profeten in het membraan. En toen het weer werd afgedraaid  was de bisschop overtuigd, omdat er in het hele land niet een buikspreker was die zo snel al die namen kon opzeggen. 

Het gewone volk begon er ook over te praten, maar zij vonden het apparaat "duivelstuig" en de geestelijkheid verbood zelfs om er naar te luisteren, omdat ze pogingen om de menselijke stem na te bootsen zondig vond.

  
Al in 1878 verkocht hij zijn uitvinding. De “Edison Speaking Phonograph Company’ werd gesticht zodat de ontwikkeling van de fonograaf verder uit kon worden gewerkt. Het repertoire van de fonograaf was beperkt. Zang en muziekopnames waren nog niet mogelijk op de toen gebruikte metalen cylinders. Men ging er vanuit dat de vinding toegepast zou gaan worden in het bedrijfsleven, bijvoorbeeld als dictaatmachine. 

Aan amusementsdoeleinden dacht men niet. In 1883 werden enkele eenvoudige veranderingen aan die de geluidskwaliteit ten goede kwamen. De metalen cylinder werd bijvoorbeeld vervangen door een wasrol. In 1887 begon de “American Phonograph Company” met de verkoop van dictaatmachines. Het werd echter geen succes.

Voor gebruik in de huiselijke kring was de zware en omvangrijke fonograaf niet geschikt en ook voor openbare gelegenheden kende de fonograaf zijn beperkingen. Je kon de muziek alleen maar horen als je een pijpje in je oor stopte of er een halve koptelefoon tegenaan hield. Dat betekende dat slechts een luisteraar tegelijk van de afgespeelde muziek kon genieten in tegenstelling tot levende muziek, die door veel mensen tegelijk kon worden beluisterd.

The Coin Operated Phonograph
Om toch een groter publiek te bereiken, kwamen enkele handige ondernemers op het idee een aantal apparaten naast elkaar te plaatsen.

De eerste fonograaf automaat werd geplaatst door Louis Glass, een dictafoondistributeur die ook een bar in zijn bezit had. Op 23 november 1889 plaatste hij een Edison fonograaf voorzien van een inworpmechanisme en vier oortelefoons in zijn Royal Saloon in San Fransico. Het werd het begin van een groeiende industrie. De fonograaf was niet te koop, alleen te huur.

fonograaf cylinders

De fonograaf-automaten stonden opgesteld in hallen die fonograaf parlours genoemd werden. Zowel de muzikale opnames als conferences waren populair. Een bekende fonograaf parlour in Europa was Pathé’s Salon du Phonographie op de Boulevard des Italiens in Parijs. Men kon er kiezen uit 1500 verschillende cylinders. Voor het beluisteren van een opname moest men gaan zitten en van oortelefoons gebruik maken.

Een meer ontspannen manier van luisteren vond plaats na de uitvoering van de hoorn, die het geluid akoestisch de ruimte inschalde. Deze vinding maakte het mogelijk om de fonograaf in openbare ruimten zoals cafés en restaurants te plaatsen. Naast de hoorn was er nog een andere uitvinding die de fonograaf ingrijpend veranderde.

In 1901 werd namelijk door Emile Berliner de grammofoonplaat uitgevonden. Deze platte schijven boden de volgende voordelen. Ze gaven meer volume, waren makkelijker te bedienen en de afspeelapparatuur was eenvoudiger. Bovendien kon men van één matrijs een groot aantal kopieën persen.

 

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven.

 12/11/2014 update DIGISCHOOL