1917  Picasso: voordoek voor Parade

video fragment Parade (De directeur introduceert het kleine Amerikaanse meisje, gekleed  in een matrozenjasje, een witte plooirok en een grote witte strik in het haar.

Parade (fragment MP3)

Parade Prestigitateur Chinois (fragment MP3) 

Indeling Parade:

1. Prelude du rideau rouge 
2. Prestigitateur Chinois 
3. Petite fille Americaine 
4. Ragtime du paquebot 
5. Acrobats 
6. Suite au Prelude du rideau rouge 

Boegeroep.

Boegeroep (Voorleestekst)

Op 18 mei 1917 werd door de Ballets Russes in het Théâtre du Chatelet in Parijs de balletvoorstelling Parade opgevoerd. Muziek, straatgeluiden, knallende pistolen, ratelende typemachines, sirenes en claxons…….. Het Parijse publiek, tot dan toe gewend aan een Russisch folkloristische of andere exotische stijl, vond het maar niets en hief  een luid boegeroep aan. De avant-garde (vooruitlopers in de kunst) waardeerde de voorstelling echter wel. (Het was niet de eerste keer trouwens dat  een voorstelling werd afgekraakt: Vijf jaar eerder bleek het publiek de grootste moeite te hebben met de muziek van de ‘Sacre du Printemps’ van  Stravinsky).

De verantwoordelijke kunstenaars.

Het idee voor Parade was van Jean Cocteau. In een parade lopen circusartiesten door het dorp om reclame te maken voor hun circus. Bij ‘Parade’ moesten dat  verschillende typen directeuren zijn die door megafoons riepen. De voorstelling zou een mooie inventarisatie worden van wat toen artistiek, controversieel (veel discussie opwekkend) en verbluffend werd gevonden. Er zat geen echt verhaal in bijvoorbeeld en de personages zagen er in hun hoekige en statische kostuums bizar uit. We zien een Chinese goochelaar, een klein Amerikaans meisje en een acrobaat. Op de Parijse  boulevard.

Erik Satie schreef  de muziek: Flarden van melodieën met een jazzachtig ritme, waar Cocteau  achtergrondgeluiden van sirenes, typemachines en vliegtuigen aan toevoegde. Picasso maakte het decor en de kostuums. Cocteau handelde geheel in de geest van Diaghilev (de leider van de Ballet Russes). Dat wil zeggen: nieuwe inspiratiebronnen en kunstenaars moesten het publiek (blijven) verrassen.

Pablo Picasso kostuum voor "Parade" 17

Picasso, helemaal gek van theater..........(Voorleestekst)

Picasso, helemaal gek van theater, schetste al theaterfiguren in de stijl van Degas en Toulouse-Lautrec. (Een harlekijn en een pierrot op Montmartre). Nu kon hij eindelijk zijn tekeningen tot echt theater maken. In nauwe samenwerking met Leonide Massine, de choreograaf. Het voordoek (zie boven) is ook van Picasso.  Je ziet een groep circusartiesten rond een tafel op een toneel met opzijgeschoven roodfluwelen gordijnen. Op de achtergrond een landschap met een ruïne. Een romantisch tafereel dat het publiek geenszins voorbereidde op het decor dat verscheen nadat het voordoek was opgetrokken: een kubistisch stadsgezicht met in het midden een tent omgeven door hoge gebouwen en een enkele boom. Over verrassingen gesproken!

Geen ‘verhaal’………

Een verhaal er niet echt. Eerder een visueel spektakel, waarbij de artiesten werden aangekondigd door mechanisch bewegende directeuren. De megafoon en alle geluidseffecten werden maar weggelaten. Dat was te ingewikkeld en te chaotisch. We zien eerst de Franse ‘directeur’: omhangen door blauw, wit, groen en rood geschilderde panelen. Een verschijning die het midden hield tussen een kubistisch schilderij, een sculptuur en een theatraal kostuum. Hij introduceerde de Chinese goochelaar, in rode jas, zwarte broek,  met gele strepen en witte spiraalvormen erop. Op zijn hoofd  een veelpuntige, rood, geel en zwart gekleurde hoed. De goochelaar deed een nummer waarbij hij uit zijn vlecht een ei toverde, opat en weer in zijn sandaal terug vond.

Pablo Picasso Decor voor "Parade" 1917

Vervolgens kwam de Amerikaanse directeur op...........(Voorleestekst)

Vervolgens kwam de Amerikaanse directeur op, ook met een immense constructie om zich heen.  In zijn hand een bordje met het woord 'parade'. Deze directeur introduceerde het kleine Amerikaanse meisje, gekleed  in een matrozenjasje, een witte plooirok en een grote witte strik in het haar. Ze rijdt op een fiets, doet Charlie Chaplin na, danst op jazzmuziek en koopt  een Kodak camera.

Tenslotte een pop, een neger ’directeur’ in avondkledij, op een nep-paard waarin  twee dansers zitten. Dat was tenminste de bedoeling. De pop viel steeds van het ‘paard’ en werd toen maar weggelaten. De dansers die het ‘paard’ vormden, droegen een geel kleed en de kop van het paard zag eruit als een Afrikaans masker. Zij introduceerden het laatste nummer: de acrobaten. Zij droegen nauw sluitende kledij met sterren, strepen en spiralen erop. Na deze drie nummers eindigde de voorstelling met het ineenstorten van de drie directeuren (omdat ze geen publiek hadden weten te trekken).

…………..Maar toch bijzonder!

Het verhaal van ‘Parade’ was simpel, in feite meer een gegeven dat aanleiding gaf tot een bijzondere enscenering. Schilders die incidenteel voor het theater werkten, vervielen vaak in ontwerpen die niet meer waren dan een naar het achterdoek getransporteerd schilderij. Picasso wist dit te voorkomen door het decor in gedempte kleuren en de kostuums in felle kleuren te schilderen, waardoor het toneelbeeld niet te plat werd.

De constructies van de directeuren vormden de overgang tussen decor en kostuums. De kostuums waren eigenlijk stukjes decor. Als bewegende kubistische collages met stereotiepe tekens van de Franse en Amerikaanse cultuur waren ze ook 'ontmenselijkt', niet meer dan symbolen van commercie en publiciteitstechnieken. Dit werd nog versterkt door de manier van bewegen: De directeuren konden vanwege de logge 'kostuums' niet dansen en moesten zich beperken tot luidruchtig stampen.

'Le rideau a été brossé par Picasso lui-méme.'

Het kubisme gerelativeerd.

Kennelijk was het heel bijzonder wat Picasso had gedaan in ‘Parade’. Het programmaboekje vermeldt : 'Le rideau a été brossé par Picasso lui-même.' (Het doek is door Picasso zelf in elkaar geflanst). Tot 1925 bleef hij zich intensief met theater bezighouden, maar net als in zijn schilderijen komt het kubisme daarbij minder nadrukkelijk naar voren. Het is alsof met Parade een periode werd afgesloten door verschillende aspecten van het kubisme in een driedimensionale vormgeving samen te brengen: Te weten

• Simultaneïteit (gelijktijdigheid) van vormen in dans/kostuums en schildering op het achterdoek.

• Gestileerd-realistische details (vereenvoudigingen van de werkelijkheid)  in de constructies van de directeuren.

• Typografische elementen als het bordje 'parade' van de Amerikaanse directeur.

Gezien de historische roem van Parade is het opmerkelijk dat deze voorstelling niet op het vaste repertoire van de Ballets Russes werd opgenomen, en nog slechts één maal, in 1920, is opgevoerd. Wellicht is dat de reden dat Parade in Europa niet veel navolging heeft gekregen.     

Pablo Picasso kostuums voor "Parade" 1917

Het belang van Parade.

Ondanks de felle kritiek en praktische tegenslagen tijdens de voorstellingen, heeft 'Parade' een grote invloed gehad op het theaterleven. In het stuk heeft men jazz en music-hall op een humoristische manier in de kunst geïntroduceerd met een gevoel voor overdrijving naar het absurde. Pas aan het slot van hun samenwerking ontdekten de makers van 'Parade' het belang van wat zij tot stand hadden gebracht. Nooit zou het ballet meer hetzelfde zijn.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven.

 12/11/2014 update