vLink=#800000>

De lezing voor de "Centrale Unie van de Toegepaste Kunsten in de Industrie"

In Frankrijk maakten de Japanse producten op de Parijse wereldtentoonstelling van 1867 diepe indruk. De lezing voor de Centrale Unie van de Toegepaste Kunsten in de Industrie, waaruit hieronder een fragment volgt, is een aansporing voor alle producenten om lering uit het Japanse voorbeeld te trekken. 

de Parijse wereldtentoonstelling van 1867

Wel, Mijne Heren, blader in deze albums, bekijk deze kamerschermen, bezie deze bescheiden vellen, bestudeer al de produkten van de Japanse nijverheid, meubels, ivoren, porseleinen voorwerpen, lakwerk, bronzen en u zult spoedig tot de ontdekking komen dat de voornaamste kenmerken van de Japanse decoratieve kunst zijn:

1 . De afwezigheid van symmetrie,

2.  De stijl,

3.  De kleur.

Laten we dan meer in het bijzonder conclusies trekken uit de Japanse kunst. Laten wij ons te binnen brengen dat haar wezenlijke kenmerken de a-symmetrie, de stijl, de kleur en verder de vindingrijkheid, de verbeeldingskracht zijn die de knap gekende en duchtig bestudeerde natuur transformeren en haar voegen naar de expressieve behoeften van de kunst; laten wij ons het zo juiste gevoel voor kleurcontrasten herinneren, waardoor de Japanse kunstenaars voor geen enkel hevig effect terugdeinzen. Laten wij ons ook de schitterende rijkdom van hun composities herinneren, hun zoeken naar harmonie in vorm en decoratie, naar het karakter in de tekening; hun onuitputtelijke vruchtbaarheid, de overvloed waarmee ze eindeloos de meest afgezaagd lijkende motieven varieren om ze te bezielen, er bekoorlijkheid en een geheel eigen, onverwachte smaak in te leggen.

Ze hebben de liefde voor de kunst onvoorstelbaar ver opgevoerd. Niet alleen wat betreft het zien hebben ze de zeldzaamste genoegens bereid, de kostelijkste geneugten door alle rijkdommen, alle begoocheling, alle betovering van de kleur ten toon te spreiden maar ze zijn nog verder gegaan en hebben wat ik zou willen noemen de esthetiek van de tastzin ontdekt. De vormen van de door hen vervaardigde objecten worden met verfijning berekend om alle verfijningen van de tastzin op te wekken en te strelen.

Hun kleine meubels, hun kistjes, hun juwelen, van altijd vernuftige en immer gevarieerde vormgeving; hun bekoorlijke amuletten, hun knopen, zo gezocht om hun motief en uiterlijk; al die kleinigheden zetten aan tot en roepen bij wijze van spreken om gestreeld te worden. Ze zijn van een onuitputtelijke fantasie, verzorgd, verfijnd, met een zeer mathematische precisie afgewerkt en gemaakt om exact te passen bij de vormen van de handpalm en de vingers. Geen enkel uitsteeksel; alle hoeken zijn bij die voorwerpen afgezwakt, afgerond, zodat ze bij aanraking het niet te omschrijven gevoel geven van een harde en toch kneedbare materie.

Men zou denken dat zo'n voortdurend daarmee bezig zijn de Japanse werken een buitengewoon flauw karakter moet geven. Het tegengestelde doet zich voor en inderdaad, met de zuiverheid van oordeel en smaak die hun eigen is, zijn de Japanse kunstenaars er in geslaagd die tinteling van de vorm te doen uitkomen door de accentuering van het energieke karakter van de tekening en eveneens door het onverwachte van de combinaties die ten grondslag liggen aan de architectuur, die in- en uitwendige constructie van diezelfde voorwerpen.

Zij wekken bij de liefhebber het idee van kracht en stevigheid; zij wekken de illusie, het gevoel van diepte door de geest en nerveuze lijn van de tekening. Men zal bijvoorbeeld opmerken dat het decoratieve patroon toegepast bij dit lakwerk, deze ivoren, deze houten voorwerpen, deze schalen van een zo kunstig afgeronde vorm, altijd een hoekige, gebroken, vaak contrasterende, in richting tegengestelde vorm aanneemt maar ook altijd, we moeten er met nadruk op wijzen, altijd in overeenstemming met de natuurlijke voorbeelden die een beetje overdreven zijn en waar met opzet het accent op de kracht ligt.

Maar wat bij de industriële fabricage overheerst zijn in de eerste plaats de vindingrijkheid en onuitputtwelijke verbeeldingskracht, die zich bewijzen in het onophoudelijk varieren van de vormen van de voorwerpen en toch nauwgezet het principe van hun functie respecteren door zich allereerst te voegen naar de functie die ze moeten vervullen, door een zorgvuldige aanpassing aan het gebruik, aan het nut waarvoor ze gemaakt worden. Men ervaart dan ook steeds bij een kunstwerk dat uit Yedo komt een werkelijk esthetisch genot en proeft volop de bevrediging die een perfect werkstuk geeft.

En nu, Mijne Heren, wat kan het resultaat zijn van deze voordracht over een kunst die door het contact met de westerse beschaving verminkt gaat worden, als dat al niet is gebeurd. Op het moment dat wij in Japan de zeden, gebruiken, de gewoonten en de kunstvormen van het Westen introduceren, zou ik de dwaze pretentie hebben u te bewegen om de Franse kunst te onderwerpen aan de Japanse kunst? Deze gedachte ligt verre van mij. Ik kom u niet vragen om die kunst uit het Verre Oosten domweg na te bootsen of zelfs na te volgen; ik weet dat ik dat niet gedaan zou krijgen van de vrije geest van onze kunstenaars. Ik weet dat zij er nooit in zullen toestemmen hun persoonlijkheid prijs te geven ten bate van een gemakzuchtig gedoe, dat hetzij uit het nabootsen zonder begrip, hetzij uit het ordeloos en zonder inzicht door elkaar halen van een uitheemse kunst bestaat.

Maar ik geloof dat u deze subtiele en betoverende ideeën zult bestuderen, deze beginselen van een wetenschappelijke benadering en van een zo diepgaand besef van kunst en dat u die aan zult weten te wenden, zult weten te verruimen, te vervolmaken, aan te passen aan onze doeleinden, voor de allerhoogste glorie van de Franse smaak en voorspoed van onze industrie op de wereldmarkt. 

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven.

02-04-2010 CKV-2 digischool