Immanuel Kant  

Deze Duitse filosoof Kant maakt een onderscheid tussen verschillende (kennis) terreinen:

• dat van de wetenschap,

• dat van de moraal,

• dat van het praktisch nut, 

• dat van de schoonheid.

Bij kunst, zegt Kant, hebben we te maken met een eigen benadering van de wereld; een benadering die niet geleid wordt door de eisen en belangen van moraal of nut, maar ook niet door alleen maar vrijblijvend plezier.

In zijn filosofie vormt het esthetisch oordeel de essentiële schakel tussen de noodzakelijkheid der natuur en de vrijheid van de menselijke geest.  

De natuur als macht

Macht is een kracht, die grote hindernissen overwint. Zij wordt heerschappij genoemd als zij ook de weerstand overwint van datgene, wat zelf macht bezit. De natuur, in een esthetisch oordeel als macht beschouwd, die geen heerschappij over ons heeft, is dynamisch subliem.

 Als wij de natuur moeten waarderen als dynamisch subliem, moet zij als een bron van vrees worden voorgesteld. Maar wij kunnen een object als "vreselijk" beschouwen zonder er "bang" voor te zijn, als onze waardering de vorm aanneemt van het eenvoudig "voor onszelf afschilderen" van onze wens er enige weerstand aan te bieden en het erkennen dat al zulke weerstand zeer gering zou zijn. Iemand die een gevoel van vrees heeft, kan de rol van beoordelaar van het sublieme van de natuur niet beter spelen dan iemand, die bezeten is van de neiging en lust tot het schone. Hij vlucht voor de aanblik van een object, dat hem met schrik vervult; en het is onmogelijk om genoegen te putten uit vrees, die serieus in stand wordt gehouden. Daarom is het aangename gevoel, dat voortkomt uit het ophouden van een gevoel van onbehagelijkheid, een toestand van vreugde. Maar deze vreugde, afhankelijk van de bevrijding van het gevaar, gaat vergezeld van een besluit zich nooit meer in dit gevaar te begeven: in feite vinden wij het niet aangenaam om in onze herinnering terug te brengen, hoe wij ons bij die gelegenheid voelden, om maar niet te spreken van het op zoek gaan naar een gelegenheid om het opnieuw te ervaren.  

Kale, overhangende en als het ware dreigende rotsen, donderwolken opgestapeld langs het hemelgewelf, tezamen met bliksemschichten en donderslagen verdragen, vulkanen in al hun vernietigend geweld, orkanen, die een spoor van verwoesting achter zich laten, de hoge waterval van een machtige rivier en dergelijke, maken onze weerstand van gering belang in vergelijking met hun macht. Maar, mits onze eigen positie veilig is, is hun aanblik des te attractiever vanwege hun vreesaanjagendheid; en wij zijn bereid deze objecten subliem te noemen, omdat zij de zielenkrachten verheffen boven vulgaire gemeenplaatsen en binnen in ons innerlijk een weerstand ontdekken van geheel andere aard, die ons moed geeft om onszelf te kunnen meten met de schijnbare almacht der natuur.  

Samenstelling van het bronmateriaal voor de vaklokalen uitsluitend en alleen ten behoeve van de vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum en het vak ckv vmbo en de kunstvakken uit het profiel C&M. (CKV 2/3 en tehatex) Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

02-02-2010 last update