CKV-2

Romantiek en Realisme in de 19e eeuw.

Vragen en opdrachten.

Samenstelling: © Kees Zonneveld [k.zonneveld@chello.nl]  Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert (CSB) (Amsterdam)

Kunst en vermaak.

1. Dans in de Romantiek heeft veel gemeen met de algemene kenmerken van de Romantiek die je in de algemene inleidende opmerkingen in  4.1.2 gelezen hebt. Kijk daar nog eens naar en bestudeer pagina 4.4.1. Welke zijn de kenmerken van de dans in de Romantiek. Bespreek die in relatie tot bovengenoemde algemene karakteristieken:

a)      Opkomst nationalisme

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

b)      Verheerlijking bovennatuurlijke: (Ga in op de veranderingen in aankleding en dansmanier)

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

c)      Verheerlijking van de natuur

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

d)      Drang naar het 'exotische' en het onbekende

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

e)      De verheerlijking van het lichaam van de vrouw

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

f)        Het ontstaan van het sterrendom

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

2. Loskomen van de aarde door te zweven en te vliegen werd mogelijk door nieuwe technieken en dans accessoires. Zeer zware training moest de techniek en de virtuositeit verbeteren. Luister naar zes fragmentjes balletmuziek. 'Zweven' en 'vliegen'  kan in 2/4, 3/4 of 4/4 maatsoort. In welke maatsoorten staan deze zes stukjes ?

   fragment 1   .....................................................

   fragment 2   .....................................................

   fragment 3    .....................................................

   fragment 4    .....................................................

   fragment 5    .....................................................

   fragment 6    .....................................................

3. De danskunst in het westen degenereert aan het eind van Romantiek. Waardoor? Noem vier redenen. (4.4.1).

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

  4. Het dansen aan het eind van de Romantiek is dan in het westen niet meer serieus te nemen, in Rusland stijgt de ballerina tot ongekende hoogte. De dans wordt immens populair. Waardoor kon dat gebeuren, noem een beroemdheid en beschrijf de populariteit van de dans. Pagina 4.4.1 en vergeet de hyperlink naar het klassieke Russische ballet niet (veel foto’s!). 

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

  5. In de Romantiek zijn verschillende balletten beroemd geworden. Door het vergelijken van een aantal daarvan krijg je een aardig inzicht in het wezen ervan. Verdeel daarom de groep in vieren. Elke groep (persoon/koppel) krijgt opdracht om de volgende drie vragen te beantwoorden over een ballet naar keuze. Presenteer de resultaten aan elkaar.

  De vragen/opdrachten:

  1. Waar gaat je gekozen ballet globaal over? Vat samen: hoofdpersonen, verhaal in grote lijn, plaats van handeling. Zoek een muziek/film fragment of beperk je tot enige afbeeldingen.
  2. Waarom hoort dit ballet thuis in de Romantiek? (Zie kenmerken 4.4.1 en 4.1.2)
  3. Zijn er bijzonderheden te vinden die tot meer begrip leiden van dit ballet, de Romantiek of de ontstaansgeschiedenis van dit specifieke ballet?

      De keuzemogelijkheden:

     

    a)      De Sylfide: 4.4.2

     

    b)      Coppélia: 4.4.3

     

    c)      Giselle: 4.4.4

     

    d)      Zwanenmeer: 4.4.6

     

    6. De dichter Baudelaire schreef:

    'Ik houd van Wagner ... maar ik houd nog meer van het geluid van een kat die aan zijn staart uit het raam gehangen wordt en die tracht zich met zijn klauwen aan de ruit vast te houden'.   

    Deze mening werd natuurlijk niet door iedereen gedeeld al moet gezegd worden dat het niet gemakkelijk is Wagner snel te begrijpen. Verdeel zonodig deze vragen over de groep of  maak afspraken met je partner. Pagina’s 4.4.7 en 4.4.8.

a)      Beschrijf  de persoon van Wagner en de reacties van het publiek op zijn werk. Betrek daarin:  Koning Ludwig II van Beieren. Lees over Wagner op de site van het Vlaams Wagnergenootschap:  pagina 4.4.7. Een onthullend verhaal over zijn persoon vind je in de aparte leestekst: DE PRIESTER VAN DE ZELF ENSCENERING.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

b)      Beschrijf personages, tijd, plaats en handeling in de opera’s van Wagner. Zoek bij: Tristan en Isolde, ‘Der Ring des Nibelungen (’Das Rheingold, Die Walküre, Siegfried of  Götterdämmerung).

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

c)      Behandel het speciale operahuis waar Wagner voor gestreden heeft: het Festspielhaus in Bayreuth. Kon het publiek die lange voorstellingen aan? Waar zat het orkest?

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

d)      Behandel de operamuziek van Wagner. Het nieuwe ervan, de lengte van een opera, de vorm (hoe zorgde hij er voor dat er structuur kwam in zijn muziek?). Luister naar de muziek.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Kunsten in een kapitalistische maatschappij  

7. Het ‘Gesamtkunstwerk’ is niet helemaal een uitvinding van Wagner. Om dat goed te begrijpen moet je een verband leggen tussen het theater bij de Grieken, de positie die kunsten innemen in een kapitalistische maatschappij en de persoon van Beethoven. Leg dat verband!

(Luister vooral ook naar het muziekfragment van Beethoven. Hoor je ook de overeenkomst tussen het eerdere fragment van Wagner?) Pagina 4.4.10.

Het theater bij de Grieken  

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Beethoven  

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

8. Het lichtere vermaak bloeide op. Bespreek : Melodrama, Loïe Fuller en Vaudeville:

Melodrama: Definitie, mogelijkheden van techniek en nieuwe uitvindingen (de elektrische lamp!), Plaats? (4.4.11) 

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

  Loïe Fuller: Plaats in de danswereld, kenmerken van dans en kleding, expeimenteerdrift (4.4.12).

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

  Vaudeville: Kenmerken, ontstaansgeschiedenis, bloeitijd en verval. Plaats? (4.4.13).

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

9. Wagner bouwde het Festspielhaus maar in Parijs kon men er ook wat van. De  Opera Garnier werd een cultuurkathedraal, een ‘paleis’ van de bourgeoisie. Beschrijf kort

Uitstraling, rijkdom, dubbele functie. Pagina 4.4.14.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

10. Het Concertgebouw in Amsterdam is gebouwd door rijke burgers. Bespreek kort: de geschiedenis, welke gebouwen stonden model, hoe gedroeg het publiek zich toen? (lees Hildebrand achter de hyperlink: ‘Natuurlijk, de zoveelste van Beethoven’). Pagina 4.4.15.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

11. Een lied is een gezongen gedicht. Er is relatie tussen muziek en tekst. Welke drie vormen zijn er, leg die uit en welke vorm heeft het lied: ‘Gretchen am Spinnrade’ van Franz Schubert. Pagina 4.4.16. Het luisterfragment staat iets onder het midden.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

12. Wat is de oorsprong van het Lied in de Romantiek? En waarom ontstaat die belangstelling juist in de Romantiek? Pagina 4.4.16. 

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

13. Tegenstellingen in de tekst moeten muzikaal ondersteund worden. Het lied werd daarom vrijer en expressiever. De piano was eerst alleen maar een begeleidingsinstrument. Nu echter veel afwisselender, zelfstandig en ‘programmatisch’ naast de zangstem en dus gelijkwaardig. Leg uit hoe je dat hoort bij de drie muziekvoorbeelden van Schubert op deze pagina (zie ook 4.2.12)

Gretchen am Spinnrade:

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Erlkönig :

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Leierman:

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

14. De Operette is een ander lichtvoetige vorm van vermaak. Beschrijf ontstaan, wezen ervan en noem enkele belangrijke namen van kunstenaars die zich met operette hebben bezig gehouden. Pagina 4.4.17.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

15. Der Freischütz  van Carl Maria von Weber wordt gezien als de eerste Duitse nationale opera. Bestudeer de pagina (4.4.19), bekijk het schilderij, luister naar het muziekfragment. Vat samen welke romantische kenmerken je kunt terugvinden in muziek, schilderij en inhoud van de opera.

Muziekfragment

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Schilderij het ‘wolvenravijn’:

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Inhoud opera

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

16. Franz Liszt was een ware pianovirtuoos. Luister naar ‘la legierezza’ en leg uit wat virtuositeit betekent.  Pagina 4.4.20.

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................