"Ware kunst is eigenzinnig..........en laat zich niet in vleierige vormen dwingen".

Romantiek: de tijd van de burgerlijke muziekcultuur.

De functie van de muziek in de romantiek verandert: de componist en zijn werk krijgen een nieuwe sociale plaats en betekenis. Het ontstaan van de muziekmarkt.

Eerst waren de componisten in dienst van een vorst of de kerk, die ook controle en toezicht hadden op de muziek. De muziek werd gecomponeerd voor dagelijks gebruik. Veel was afhankelijk van planning, organisatie en financiering op grote schaal. De kamermuziek was dat niet. Dit was vaak muziek voor piano of strijkkwartet, en deze muziek kon zich dus onttrekken aan de controle.

Beethoven was de eerste componist die zelfstandig werkte: niet voor een vorst of de kerk. De betekenis van het werk veranderde daarmee. De waarde hing af van de publieke belangstelling. Als belangrijk gold: oorspronkelijkheid, het nieuwe meesterwerk, de eeuwigheidswaarde. De betekenis ervan was, dat de componist niet langer meer afhankelijk was van zijn maatschappelijke positie, maar van de kwaliteit van zijn werk.

Componeren is voor Beethoven een volledig vrije bezigheid. Hij wilde zelf de regels bepalen. "Ware kunst is eigenzinnig..., en laat zich niet in vleierige vormen dwingen".

 In de muziek werd dus een nieuw inzicht in de sociale betekenis zichtbaar: vrijheid, niet onderdanig, persoonlijke originele taal, lak hebben aan traditie en gewoonten.

Moon Rising over the Sea, 1821, oil on canvas, Hermitage, St. Petersburg.Casper David Friedrich

   Beluister een stukje maanlicht van Beethoven 

De muziekopleiding gebeurde niet meer aan de kerkscholen, maar aan de nieuw opgerichte conservatoria, die betaald werden door de overheid.

Muziek maken werd een beroepsarbeid, de semi-professionele musici zoals die aan de hoven werkten, verdwenen.

Verder kwam er een scheiding tussen de productie en de consumptie. Nieuw was het concert voor de bourgeoisie (= de nieuwe cultuurklasse). Door burgerlijk privé-initiatief werd het concert georganiseerd. Hiermee in verband ontstonden de eerste concertzalen.

Bij de soloconcerten was het opvallend nieuwe verschijnsel van de virtuositeit als individualistische prestatie.

Er kwam ook een scheiding tussen componist en uitvoerder.

In het begin was de componist ook de uitvoerder. Later (vanaf 1830) voerde de componist/pianist ook werk van andere componisten uit.

De dirigent komt in deze tijd ook als nieuw verschijnsel op.

De componist gaat alles nauwkeurig uitleggen in de partituur. Bekijk het partituur voorbeeld hieronder:

De muziek die geschreven werd, was moeilijker. Er kwam een scheiding tussen de prof en de amateur. Die amateur wilde toch muziek blijven maken. Voor hen schreef de componist de zgn. salonstukjes, de lichtere muziek. Voor de meeste componisten was dat geen serieus werk, zij wilden ernstige muziek schrijven, die had een blijvende waarde. Zo ontstond er een kloof tussen de ernstige en de lichte muziek. 

• De ernstige muziek had een esthetische kwaliteit, vergde een grote creatieve inspanning en was vernieuwend. 
• Tot de lichte muziek worden gerekend  walsen en marsen van Strauss (sr.) die verantwoordelijk was voor vrijwel de gehele Weense verstrooiingsmuziek. 

( Luistervoorbeeld van een mars: Radetzkymars ) (167 kb/MP3  0.56 min)

( Luistervoorbeeld van een wals: Strauss ) (1016 kb/MP3  1.04 min)

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Samenstelling oa H v Oirschot. Sint-Janslyceum Den Bosch   Maanlicht, muziekvoorbeelden en notenbalk: Kees Zonneveld 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven

02-02-2010 last update