Das Ausstellungsproblem

in der Volkswirtschaft

Exterieur Palais des Beaux Arts (wereldtentoonstelling 1900)

In 1908 publiceerde Alfons Paquet een economische theorie over het tentoonstellen:'Das Ausstellungsproblem in der Volkswirtschaft'. De bedoeling hiervan was kennelijk om de economische functie van wereldtentoonstellingen - toen zéér aan discussie onderhevig - nog eens duidelijk te omschrijven en te verdedigen. Zo houdt hij een uitvoerig vertoog over het verschil tussen de 'praktische' en 'ideële' functie van een gebruiksvoorwerp. Naarmate behoeften veranderen gaat men produkten ook anders gebruiken en waarderen. Dit laatste noemt Paquet de ideële functie, die naast de praktische gebruikswaarde een grote rol speelt bij de aankoop van een produkt. 

 

Een belangrijk bestanddeel van die ideële functie is het uiterlijk van het voorwerp, de 'Sehens-oder Schauwert'. Als voorbeeld noemt Paquet de mode: een rok heeft men altijd wel nodig, maar als een bepaald type ervan in de mode is, valt er geen geld meer te verdienen met andere varianten. Voor een produkt waarvan het uiterlijk bevalt, is de koper bereid meer te betalen dan strikt genomen voor het vervullen van z'n praktische behoefte nodig is. De 'Schauwert' is zo de waarde die de koper aan het produkt hecht door het plezier dat hij beleeft aan de schoonheid ervan. Hoe kan men nu een publiek attent maken op de 'Schauwert' van een produkt dat het ook in praktisch opzicht nodig heeft? Wel, door veel voorbeelden, veel variaties van zo'n produkt op één plaats bij elkaar te brengen: een tentoonstelling. Hoe groter de variatie aan 'bezienswaardige' produkten is, des te groter en gedifferentieerder zal het publiek zijn dat men aantrekt. Men moet proberen alles zo 'bezienswaardig', zo zeldzaam, zo bijzonder mogelijk te laten zijn. En zo snijdt het mes aan twee kanten, want als er veel publiek komt kan men via entreeheffing de kosten er weer uit halen.

Interieur Palais des Beaux Arts

Een tentoonstelling wordt een geheel van 'bezienswaardigheden', maar kan niet louter de opsomming ervan zijn. Ze moet iets méér bieden, iets nieuws, waarmee ze zelf een 'Schaustück' wordt. En daarvoor is een samenvattend Idee nodig, een ordening en een wijze van tentoonstellen, die al die verschillende bezienswaardigheden onderling verbindt.

Door dat onderlinge verband wordt ook weer de 'Schauwert' van elk voorwerp afzonderlijk verhoogd. Er zijn diverse mogelijkheden om dit tot stand te brengen: een geschikte plaats voor de tentoonstelling die zelf al veel aantrekkingskracht heeft (reden waarom wereldtentoonstellingen altijd in grote steden werden gehouden), bijbehorende congressen, feesten en bijzondere attracties, rondleidingen en catalogi en ook kunst.  

Bij tentoonstellingen van kunst geldt volgens Paquet hetzelfde. Een groot aantal kunstwerken, een groot aantal naar verkoop van hun werk en vestiging van hun reputatie strevende kunstenaars, het feit dat kunstwerken vrij gemakkelijk te vervoeren zijn, maken het aantal variaties bij het samenstellen van een kunsttentoonstelling legio. Combinaties met oude kunst en kunstnijverheid (ook retrospectieve exposities werden in de loop van de 19de eeuw steeds meer in wereldtentoonstellingen ingelast) en met bruiklenen van reeds verkochte kunst uit representatieve collecties dienen er volgens Paquet toe om de 'Schauwert' van eigentijdse kunst te verhogen: het publiek kan vergelijken en daardoor zijn smaak verfijnen.

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel C & M voor havo en atheneum en tehatex. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Bron niet bekend.

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

02/02/2010 last update