Nachten vol dans en drank

"Blue Dancer" (1912 Severini)
Een van de grootste attracties van het laat-negentiende-eeuwse Parijs was het bruisende nachtleven. In de talloze bars, nachtclubs en concertzalen die de Franse hoofdstad telde kon er elke avond naar live muziek geluisterd worden. Inwoners uit alle lagen van de bevolking dansten er de polka, de cancan en de chahut. Uit Amerika kwamen de klanken van de jazz en de ragtime overgewaaid, evenals de bijbehorende danspassen van de 'cake walk', de 'turkey trot' en de 'monkey glide'. En ook de Argentijnse tango werd kort na de eeuwwisseling razend populair onder de Parijzenaren.
Voor veel kunstenaars vormden deze uitzinnige dansen een belangrijke inspiratiebron. Wereldberoemd is het schilderij Le Chahut (1889-1890) van Georges Seurat, een dynamische compositie van hoog opgegooide benen en wuivende rokken.

Auguste Rodin maakte op late leeftijd diverse tekeningen van danseressen, en voor de mooiste werken van Edgar Degas stonden de ballerina's van de Opéra model. Maar de grootste bewonderaar van het Parijse nachtleven was zonder twijfel de Italiaanse kunstenaar Gino Severini (1883-1966). Tussen 1909 en 1916 hield hij zich vrijwel uitsluitend bezig met het vastleggen van dansende figuren, en maakte hij in totaal bijna honderd tekeningen, schetsen en olieverfschilderijen over dit onderwerp.
Severini verhuisde in 1906 van Italië naar Parijs, waar hij een atelier vond in Montmartre, het energieke centrum van het uitgaansleven. De Italiaan was een graag geziene gast in clubs als de Chat Noir, de Moulin Rouge, de Folies-Bergère en de Tabarin, en omdat hij bovendien een uitstekend danser was, mocht hij vrijwel overal gratis naar binnen. In 1910 sloot hij zich aan bij de Futuristen, de italiaanse kunstenaars die onder leiding van de dichter Matinetti de geneugten van het moderne leven bezongen. omdat Severini ook goede contacten met de kubistische beweging had, werd hij een belangrijke intermediair tussen de Parijse en Ita- liaanse avant-gardes.

Op een van de mooiste schilderijen van hem, Blue Dancer uit 1912, is goed te zien hoe Severini de technieken van belde stromingen combineerde. Het hoofd van de donkerharige danseres is op kubistische wijze uiteen- gevallen in driehoekige scherven, terwijl haar knalblauwe rok is opgebouwd uit ronde volumes die de dynamiek van de dans benadrukken. Op sommige delen van het schilderij plakte Severini tientallen glittertjes, die de voorstelling niet alleen een glamoureus tintje geven, maar ook het licht reflecteren.  Wanneer je langs het doek loopt, lijkt het net of de danseres werkelijk in beweging is.

Mannen in zwarte pakken versmelten met de zwierige rokken van de dames terwijl ze de tango dansen. De danseressen op het podium, door felle lampen beschenen, worden haast ongrijpbare silhouetten. Het publiek, de muzikanten, de obers - allemaal zijn ze gefragmenteerd weergegeven, alsof het halfdronken oog zoveel bedrijvigheid niet kon bevatten. De muziek, het geroezemoes en het applaus hoefje er alleen nog maar bij te denken.
Een andere techniek die Severini hanteerde om zijn schilderijen een zo levendig mogelijk aanzien te geven, was het pointillisme. In navolging van Seurat, die hij mateloos bewonderde, bouwde hij zijn verflaag soms op uit kleine stipjes in contrasterende kleuren. Op latere werken groeiden de stipjes uit tot Cézanne-achtige verftoetsen en werd Severini's vormentaal abstracter. Maar altijd gebruikte hij dezelfde sprankelende, ongemengde kleuren. 

Zijn liefde voor de complementaire kleuren ging zo ver dat hij regelmatig de straat op ging met een groene en een rode, of een blauwe en een gele sok.

Een werk van Severini beweegt echt!  "Articulated Dancer" uit 1915 is een kinetisch schilderij van een vrouw: in een orarjerodejurk, wier armen en benen als bij een trekpop uit losse onderdelen bestaan. Mocht je aan de touwtjes trekken, dan zou de vrouw een houterige dans opvoeren. Het curieuze schilderij is een van Severini's laatste werken met de dans als thema.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-3 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende.Geraadpleegde literatuur:  De Volkskrant 4-8-2001 Sandra Smallenburg

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven

04/27/2006 update