Cappella degli Scrovegni

 Interieur, richting apsis, 1304-1306, fresco Padua. In de wand tegenover de apsis Het Laatste Oordeel.

Omdat Enrico Scrovegni de kapel heeft laten bouwen als boetedoening voor de woekerpraktijken van zijn vader, is de opzet ervan zeer eenvoudig en wellicht dor Giotto zelf bedacht. In het onderste deel, op een imitatiemarmeren voetstuk, zijn monochrome voorstellingen van de Deugden en de Ondeugden te zien; op de wanden en op de triomfboog zien we drie boven elkaar geplaatste banden met Scenes uit het leven van Joachim en Anna, van de Heilige Maagd en van Christus en op het plafond tondo's met de evangelisten en Kerkvaders. Het iconografische programma, dat is geinspireerd op de redding van de mensheid door de verlossing van Christus, wordt gecomplementeerd door het Laatste Oordeel. Onlangs is de Scrovegni Kapel in Padua volledig gerestaureerd.

Deze fresco's tonen de vernieuwende kwaliteiten van Giotto, met name wat betreft de weergave van diepte en emoties. Giotto ontdekte namelijk, hoe hij een illusie van diepte kon scheppen op een plat vlak. Tevens wist hij uitdrukking te geven aan de gevoelens van zijn personages, aan drama, aan pijn en aan vreugde. 

De gele vlakken laten het leven van Christus zien, groen geeft het leven van Maria weer en rechts ervan zien we de uitbeelding in 6 taferelen van het leven van Joachim en Anna. In de lichtblauwe vlakken zie je de monochrome uitbeelding van de Deugden en Ondeugden. Ruimte illusie (trompe l'oeil) komt ook tot uitdrukking in de 2 Coretti panelen (zie inzet links)

De geschiedenis van Joachim en Anna

Giotto, De ontmoeting van Joachim en Anna bij de gouden poort, Scrovegnikapel, Padua (detail)

In haar monumentaliteit is deze kapeldecoratie een ware vernieuwing, vooral omdat ze door een burger werd besteld en niet door een kerkelijke of wereldlijke hoogwaardigheidsbekleder.

In het Laatste Oordeel ziet men Scrovegni een model van de kapel aan de Maagd aanbieden.

Er is een enorme samenhang tussen de architectuur en de decoratie. Giotto ging niet alleen veel verder dan ooit voordien in het weergeven van het volume van de menselijke figuur, ook de ruimtelijke diepte van zijn taferelen was ongezien. Zijn figuren krijgen als het ware voor het eerst voldoende ruimte om zich in te bewegen.

The works of the master Giotto & the chants of the Benedictine monks of St. Michaels  

Het Laatste Oordeel

Deze afbeelding bevat een viertal hotspots, die details van dit Laatste Oordeel laten zien. Rechts beneden een kijkje in de hel, links onder zie we Scrovegni de kapel aanbieden, in het midden Christus in een zogenaamde mandorla en de laatste hotspot bevindt zich links boven in de hoek

De Lamentatie stelt voor hoe Maria, de apostelen en enkele vrouwen het dode lichaam van Christus beweenden alvorens het in het graf werd gelegd. Nog nooit had een kunstenaar dit thema zo dramatisch en psychologisch doorvoeld in beeld weten te brengen. Giotto beroert de mens in zijn diepste emoties. De engelen die bovenaan zweven zijn uitzinnig van verdriet.
De compositie is opgebouwd aan de hand van twee krachtige diagonalen. Het dode lichaam van Christus waarop alle blikken zijn gericht; en de diagonaal in tegenovergestelde richting van de rotspartij waarop een eenzame, verdorde boom staat. Alle figuren zijn in clusters gegroepeerd.
Alle details die niet relevant zijn laat Giotto weg. Hij bereikt zo de pure essentie van de uitbeelding. Twee zittende figuren zijn gezien van de achterzijde. Het is een visueel middel om de toeschouwer meer bij het tafereel te betrekken.
De enorme massiviteit van die figuren doet denken aan een rotspartij, en werkt als een krachtig stabiliserend element in de bewogen compositie. De dramatiek wordt gedifferentieerd door de verscheidenheid aan houdingen en expressies. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Maagd die haar zoon omhelst of Johannes die zijn armen in wanhoop achterwaarts slaat. Nergens vervalt de kunstenaar in holle retoriek. Een dieper inleven in de tragiek van het gebeuren lijkt nauwelijks denkbaar.

De taferelen zijn omringd door illusionistische grisaille lijsten die marmer en mozaïek voorstellen. Deze lijsten benadrukken het contrast tussen de vlakke lijst en de ruimtelijke illusie van de taferelen.
Ook de dado (onderste voorstelling van een fresco) is van imitatiemarmer voorzien met ertussen monochrome (in een kleur) voorstellingen van de Deugden en Ondeugden. Naast de apsis zijn architecturale schilderingen in trompe l'oeil (Doorgedreven illusionisme waarbij een vorm van gezichtsbedrog wordt gezocht: "het oog wordt bedrogen") geschilderd.

Samenstelling bronmateriaal  ten behoeve van tehatex 2003/2005. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde bronnen: Bronnenbundels, Capitool reisgids Venetie en Veneto, bewerking van kapel Giotto,  en meer afbeeldingen ed van de kapel http://keptar.demasz.hu/arthp/tours/giotto/arena.htm en http://www.cappelladegliscrovegni.it/index_eng.asp# en http://odur.let.rug.nl/~martens

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

07/11/2007 last update digischool