|
HET GESAMTKUNSTWERK |
|
| Het
Gesamtkunstwerk hoort op de eerste plaats bij Wagner. Voordat hij het
idee had, waren er al anderen die iets dergelijks zochten. Bijvoorbeeld
de vroegromantische schilder Philipp Otto Runge. Die wilde zijn kunst
muzikaliseren. Hij wilde een samensmelting van schilderkunst, muziek en
literatuur, waarvoor een eigen gebouw zou moeten worden ontworpen.
Een vroeg voorbeeld is ook "een symfonie" van de schilder Moritz von Schwind! In de tweede helft van de 19-de eeuw stond de theorie van Wagner over het Gesamtkunstwerk in het centrum van het streven naar het samengaan, de integratie van de kunsten. |
|
| REVOLUTIE
Rond 1850 was Wagner naar Zwitserland gevlucht na deelname aan de revolutie van 1848. Hij schreef: "Die Kunst und die Revolution', "Das Kunstwerk und der Zukunft"; in die werken zit de revolutiegedachte. Ook in "Oper und Drama" komt dat in de inhoud naar voren. Wagner heeft kritiek op de maatschappij. Dat is het fundament van zijn idee over het Gesamtkunstwerk. Hij beschouwt de Griekse maatschappij van de Griekse polis van de klassieke tijd als een volmaakte vorm van samenleving: - individu en gemeenschap - persoonfijk en algemeen belang - kunst en leven zijn in harmonie. |
|
|
|
|
| Dit is
de 19de eeuwse maatschappij niet, maar Wagner hoopt weer tot een
harmonieuze maatschappij te komen. De Griekse maatschappij is ten onder
gegaan, volgens Wagner, door de slavernij. De 19de eeuwse maatschappij
gaat ten onder door de overheersing van het kapitaal over de mens en
over de kunst.
De Griekse maatschappij ging ten onder, en dat ging, volgens Wagner, samen met het uit elkaar vallen van de tragedie in afzonderlijke, zelfstandige kunsten. Door dat zelfstandig worden van de kunsten gingen kunst en samenleving van elkaar vervreemden. De kunst werd een kasplantje. |
|
|
Wagner hoopt op de grote revolutie. Dan pas kan het kunstwerk van de toekomst ontstaan, waarin de kunsten samengaan. Dat is de esthetische uitdrukking van de mensheid die in liefde een geheel vormt. Zo wordt het muzikale drama de erfgenaam van de Griekse tragedie. De kunsten zullen weer verenigd zijn. Beethoven speelde een grote rol in het idee over het Gesamtkunstwerk. Wagner vond de negende symfonie van Beethoven een beslissende stap. Beethoven verliet in het laatste deel de absolute, zuiver instrumentale muziek. Er kwam een slotkoor. In de tekst wordt gezegd dat alle mensen broeders van elkaar zullen worden. Wagner vond de gewone opera niet voldoen aan de eisen van het muziekdrama. De opera was de uitdrukking van een maatschappij, die niet deugde in zijn ogen. Kunst was amusement geworden, de artistieke waarde ondergeschikt gemaakt aan de financiële belangen.
|
|
|
|
|
|
Am 12. 5. 1871 kündigt
Wagner in seiner Geburtsstadt Leipzig offiziell die ersten Festspiele an: „Als
Ort dieser Aufführung ist Bayreuth bestimmt, als Zeit einer der Sommermonate
des Jahres 1873." Sein erster und wichtigster Mitarbeiter wird der
Hoftheater-Maschinist Karl Brandt. Dem entspricht die Verteilung der Geldmittel: 1. Das Theater sei provisorisch, aus Holz wie Turner- und Sängerfesthallen zu erbauen - „hier sparen - sparen, keine Verzierung". 2. Maschinerie, Dekoration und „alles auf das ideale, innere Kunstwerk Bezügliche" sei vollkommen auszuführen. 3. Sänger und Musiker erhalten nur Entschädigungen, kein Honorar. „Wer nicht aus Ehre und Enthusiasmus zu mir kommt, den lasse ich, wo er ist" (Brief an Feustel, 12. 4. 1872). |
|
|
Dit alles zou anders moeten worden in zijn Festspiele. Ook dat zou een democratisch muziektheatraal feest moeten zijn. Dat zou gerealiseerd worden in de jaren '70 in het Festspielhaus in Bayreuth: niet in een grote stad. En in de zomervakantie, buiten het operaseizoen. De Festspielgedachte is dus een belangrijk onderdeel van het idee van het Gesamtkunstwerk. Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Samenstelling: Harry v Oirschot Sint Janslyceum Den Bosch Geraadpleegde literatuur en meer informatie over Bayreuth en de Festspiele: http://www.bayreuther-festspiele.de/ Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken. 07/31/2002 SGGroenewald CKV-2 |
Luistervoorbeeld Beethoven "