Op 24 december 1900 ging Op Hoop van Zegen in première in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam bij de Nederlandsche Tooneelvereeniging. Het werd een triomf, vooral door Esther de Boer- van Rijk, in de rol van Kniertje: zij heeft meer dan 1000 keer volle zaten getrokken. In Berlijn, Moskou, Londen, zelfs in Tokyo werd het op het repertoire genomen.

OP HOOP VAN ZEGEN (1900)
Heijermans had enige tijd in Katwijk gewoond en daar het zware leven van de vissers geobserveerd: Op Hoop van Zegen is daar de weerslag van - "een spel van de zee in 4 bedrijven". Centraal staat Kniertje, een vissersweduwe, die haar twee oudste zonen aan de zee verloren heeft, en wier jongste twee, Geert en Barend, nu op het punt staan uit te varen aan boord van de 'Op Hoop van Zegen'. Geert komt terug uit de gevangenis en wil graag varen, Barend wil pertinent niet, zeker niet nu het gerucht gaat dat de 'Op Hoop van Zegen' lek is. Reder Bos ontkent dat een schip van hem niet zeewaardig zou (kunnen) zijn, en neemt beide jongens aan als matroos; Barend wil wel mee nu zijn broer Geert ook meevaart. Op het laatste moment durft hij toch niet, en wordt door de politie meegenomen met instemming van Kniertje.

Tijdens een zware storm komen de vrouwen uit het dorp bij elkaar en vertellen verhalen over de zee met het refrein: "De vis wordt duur betaald". In het vierde bedrijf komt het nieuws dat 'De Hoop' vergaan is.

 

 Circustheatervoorstelling 'Broers Overboord', gebaseerd op 'Op Hoop van Zegen' van Herman Heijermans. Het optreden van Meatball & van de Camp Circustheater vond plaats bij het Wrakkenmuseum tijdens het Oerol Festival 2004.
Monoloog: Kniertje verzucht: "De vis wordt duur betaald".
Opdracht: Je spreekt behoorlijk dialect? Dan is deze monoloog voor jou de juiste uitdaging! Print de gehele dialoog uit en gebruik deze om je grondig voor te bereiden. In de les en voor de klas zijn er de volgende mogelijkheden:
  • vanaf je plaats oplezen van de monoloog,
  • voor de klas oplezen,
  • je maakt er een toneelstukje van.(toneelaanwijzigingen, gebaren, kleding, rekwisieten?)

[uitprinten voordat je aan je voorbereiding begint]

KNIERTJE:

(stillekens stoppend)

Me man was 'n visser één-uit-de-duzend. Als 'r gelooid wier, proefde- die an 't zánd waar-ie was. 's Nachts zei-die menigmaal we binne op de 56 en dan wás-ie op de 56. Wat het-ie al niet meegemaakt as matroos! Eens het-ie twee dage en twee nachte met drie andere in de boot rondgezworreve. Dat was toen ze de beug moste inhalen en 'r zo'n mist opsting dat ze geen jóón meer konde onderscheijen, laat staan de logger terugvinde. In twee dage en twéé nachte geen ete of drinke. - En later weer toen de schuit verging - dat had u 'm motte horen vertelle - zwom ie met ouwe Dirk na 'n omgeslage roeiboot - daar klom-ie op. Die nacht zei-die vergeet 'k nooit. Ouwe Dirk was te moe of te oud om 'n hou vast te krijge. Toen stak me man z'n mes in de boot en Dirk die grijpe wou en haast zonk, greep in 't mes dat drie van z'n vingers 'r bijhinge - já, ja, - da's allemaal gebeurd - en met gevaar van z'n eigen leven trok-ie 'm op de omgeslagen boot. - Zo dreve ze met 'r tweeën in de nacht - en Dirk - die ouwe Dirk - of 't van bloedverlies kwam of van angst - Dirk wier gek. Die zat me man maar an te kijken met oge as van In kat - die sprak van de duvel die in 'm was - van de satan - en 't bloed, zei me man, liep over de boot - de golve hadde maar werk om 't weg te spoelen. Net tegen de morgen glee Dirk na benee - zo uit zich zelf - me man wier opgepikt door 'n vrachtboot die langs voer. 't Het niet geholpe - drie jaar later - da's nou twalef jaar gelejen - bleef de 'Clementine' - die uw vader na u genoemd had - op de Doggersbank met me twee oudste. - Van wat 'r niet dié gebeurd is, weet 'k niks, helemaal niks. Nooit 'n luik of 'n joon angespoeld - niks meer, niks.

Je kan 't je eerst niet voorstelle - en daar dánk je God voor. Want hoe erreg zou 't niet zijn as je de herinnering hield.

Nou heb 'k ook me vertelsel gedaan - elke zeemansvrouw het zo iets in d'r femilie - 't is geen nieuwigheid - Truus het gelijk: de vis wordt duur betaald...

 

Het toneelstuk "Op Hoop van Zegen"

In het stuk is een hoofdrol weggelegd voor zangeres Wia Buze die de rol van Kniertje speelt.

 

  

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.


12/23/2007 last update