Zoeken naar cultuur in Nederland
 
  Reis door cultuur in Nederland
 
  over cultuurwijs abonneer
 
home
terug
opnieuw zoeken
opnieuw zoeken

Stad als strategie

... een vinding van de Romeinen

Hoe houd je een heel wereldrijk onder controle? Die vraag speelt nog altijd, net als 2000 jaar geleden. Het bezorgde een behoorlijk aantal Romeinse keizers ongetwijfeld slapeloze nachten en fikse hoofdpijn. Een voorbeeld: het gebied dat nu Nederland is, was ver weg van Rome en het was koud en moerasachtig. Bovendien was het gevuld met volksstammen (Germanen) die niet met een keurig georganiseerd leger vochten, maar met guerrillatactieken. Asterix en Obelix* zijn dan slechts stripfiguren, maar met een knipoog wordt in hun avonturen wel de problematiek van de buitengebieden neergezet.

Uitgekookt

Het kostte in onze streken wel 100 jaar om het zuiden van Nederland in te lijven. Heel uitgekookt papten de Romeinen eerst aan met de stamhoofden van bondgenoten. Als dank voor hun loyaliteit kregen ze geschenken en grondgebied om op te wonen. Daarvoor verdreven of vermoordden de Romeinen simpelweg de oorspronkelijke bewoners. Zo kon het gebeuren dat Bataven en Cananefaten* in de eerste helft van de eerste eeuw n. Chr.  in ons land terecht kwamen. De Bataven komen oorspronkelijk uit Duitsland. De Cananefaten zijn er een afsplitsing van. Om de greep op veroverde gebieden te houden, werd het bestuur en de indeling ervan aangepast volgens het Romeinse model. Grensforten en legioenskampen bewaakten de rijksgrens langs de Rijn (de Limes genoemd).  Aan het eind van de eerste eeuw n. Chr.  hoorden de Cananefaten en de Bataven bij de provincie (provincia) Neder-Germanië. 

Verschil moet er wezen

De Romeinen stichtten bewust nieuwe steden: colonia. Nederland heeft geen colonia binnen de landsgrenzen; Xanten (Colonia Ulpia Trajana) is de dichtstbijzijnde. Keulen, destijds de hoofdstad van Neder-Germanië, dankt er zelfs haar naam aan (Colonia Claudia Ara Agrippinensium is natuurlijk wat te lang). Soms werd de groei van een bestaande nederzetting aangemoedigd en ontstond een stad die de titel municipium kreeg. Daarvan liggen er twee in Nederland: Nijmegen*(Noviomagus) en Voorburg* (Forum Hadriani). Inwoners van een colonia en een municipium hadden Romeinse burgerrechten. Natuurlijk waren er meer steden, alleen hadden de inwoners ervan geen burgerrechten. Die steden kregen het etiket vicus. Voorbeelden hiervan zijn Den Haag, Maastricht, Heerlen, Houten en Wijchen.

Rond 212 n. Chr. waren de inwoners kennelijk zover aangepast aan het Romeinse leven (geromaniseerd), dat keizer Caracalla de zaken vereenvoudigde. Alle vrije inwoners van het rijk kregen burgerrechten.  Algemene namen voor steden waren toen oppidum en civitas. Het laatste begrip leeft voort in het Engelse city en het Franse cité. Je vraagt  je misschien af: hoe zit het dan met het Latijnse urbs (stad)? Daarvan had je er eigenlijk maar één: de urbs aller urbsen was natuurlijk Rome

En verder

Uiteraard werd in ons land ook geleefd en gewerkt buiten deze steden. Archeologen graven nog dagelijks resten op van inheemse nederzettingen waar bijvoorbeeld Romeinse aardewerk werd gebruikt. Kijk maar naar Kesteren* waar onderzoek is gedaan voordat de Betuweroute werd aangelegd.   Voor een keizer van een wereldrijk waren die plaatsen misschien minder belangrijk, voor de geschiedenis van Nederland zijn ze dikwijls een bron van informatie.

Monique Ras-Deege
De Romeinen vereerden de Laren (lat: Lares) als beschermer van huis en haard en als beschermer van kruispunten. In de huizen werd dagelijks bij de maaltijd en bij bijzondere gebeurtenissen een offer aan de lar gebracht. Een Lar houdt meestal een schenkhoorn en een plengschaaltje in de handen. De schenkhoorn is bij dit exemplaar helaas verloren gegaan. (foto: RMO)
De Romeinen vereerden de Laren (lat: Lares) als beschermer van huis en haard en als beschermer van kruispunten. In de huizen werd dagelijks bij de maaltijd en bij bijzondere gebeurtenissen een offer aan de lar gebracht. Een Lar houdt meestal een schenkhoorn en een plengschaaltje in de handen. De schenkhoorn is bij dit exemplaar helaas verloren gegaan. (foto: RMO)
 
 
De Romeinen legden met grind verharde wegen aan. Ze konden wel 9 meter breed zijn! Wegwijzers zijn letterlijk al zo oud als de weg naar Rome. Ze heten mijlpalen omdat de afstand in Romeinse mijlen (ca. 1480 m.) werd aangegeven. Ze vermeldden de afstand tot belangrijke plaatsen in de omgeving. In Den Haag zijn er bij de aanleg van een nieuwe woonwijk maar liefst vier bij elkaar gevonden. (foto: Museon)
De Romeinen legden met grind verharde wegen aan. Ze konden wel 9 meter breed zijn! Wegwijzers zijn letterlijk al zo oud als de weg naar Rome. Ze heten mijlpalen omdat de afstand in Romeinse mijlen (ca. 1480 m.) werd aangegeven. Ze vermeldden de afstand tot belangrijke plaatsen in de omgeving. In Den Haag zijn er bij de aanleg van een nieuwe woonwijk maar liefst vier bij elkaar gevonden. (foto: Museon)
 
 
In de winter van 47 n. Chr. liet de Romeinse veldheer Corbulo een kanaal graven van Leiden naar Monster. Ook Forum Hadriani (Voorburg) lag aan dit kanaal. Bij opgravingen in Leidschendam werd een deel van het kanaal onderzocht en opnieuw uitgegraven. In de nieuwbouwwijk Rietvink is een stuk van de oude Romeinse waterweg gereconstrueerd en voorzien van een houten brug naar Romeins model. (foto: Paul Paris)
In de winter van 47 n. Chr. liet de Romeinse veldheer Corbulo een kanaal graven van Leiden naar Monster. Ook Forum Hadriani (Voorburg) lag aan dit kanaal. Bij opgravingen in Leidschendam werd een deel van het kanaal onderzocht en opnieuw uitgegraven. In de nieuwbouwwijk Rietvink is een stuk van de oude Romeinse waterweg gereconstrueerd en voorzien van een houten brug naar Romeins model. (foto: Paul Paris)
 
 

Zie ook:

 


 
Instelling:
Digitaal Erfgoed Nederland