 |
| Zilverkist met zilverbaren van de VOC, afkomstig van de Oost-Indiëvaarder Slot ter Hooghe die in 1724 verging, wrakvondst. (collectie Rijksmuseum Amsterdam) |
Dit proces van globalisering is natuurlijk niet iets van de laatste jaren. De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) was vanaf haar oprichting in 1602 een wereldomspannende onderneming. Het transport van zilverbaren door VOC-schepen was een belangrijk onderdeel van globale economie van drie eeuwen geleden.
Anderhalf miljoen kilogram
Eerst de cijfers: gedurende haar bestaan (van 1602 tot 1799) heeft de VOC 1,5 miljoen kilogram zilver van Europa naar Azië verscheept. Vooral tegen het einde van de 17de eeuw nam de VOC-toevoer van zilver naar Azië aanzienlijk toe. Rondom 1700 was textiel afkomstig uit Bengalen (het huidige Bangladesh) een van de belangrijkste goederen waarin de VOC handel dreef. Een andere winstgevende nieuwkomer binnen het VOC-productenaanbod was Chinese thee. Beide artikelen werden betaald met zilver. Lange tijd beschikte de VOC over zilver uit Japan, maar toen die bron door toedoen van de Japanse autoriteiten opdroogde, moest worden omgezien naar andere aanvoer.
Amsterdam-Cadiz-Peru
Vanaf 1680 kwam de zilverexport van Europa naar Azië goed op gang. Jaarlijks stelden VOC-kooplieden op het Aziatisch hoofdkantoor in Batavia een lijst op van het gewenste zilver, ander edelmetaal en contanten. Deze verlanglijst werd vanuit Batavia verstuurd naar de directie van de VOC in Nederland, de Heren XVII. Vervolgens werd op de bloeiende edelmetaalmarkt van Amsterdam zilver ingekocht door de VOC. Dat zilver op de Amsterdamse markt werd in de vorm van gemunt zilver door Nederlandse schepen aangevoerd vanuit de Spaanse havenstad Cadiz. Vanuit Cadiz werd een lijndienst onderhouden met de Spaanse koloniën in Mexico en Peru. In Latijns-Amerika lagen de mijnen waar het zilver zijn oorspong vond.
Omsmelten
Alvorens dit zilver vanuit Nederland naar Azië te vervoeren werden de munten omgesmolten tot zilverstaven. Eenmaal teruggebracht tot halffabrikaat kon het zilver in Azië opnieuw dienen als grondstof voor lokaal gangbare munten, die de VOC nodig had om tegen concurrerende prijzen inkopen te doen. Zo vormde de VOC een belangrijke schakel in de mondiale stroom van zilver, die van de rijke mijnen in Amerika via Europa naar Azië vloeide. Een spoor van vroege globalisering.
Harm Stevens
