Net als de christelijke god bestaat de geldgod uit een drie-eenheid die als volgt ingedeeld kan worden: er is de fysieke verschijning, de waarde die het vertegenwoordigt en het besef dat het er altijd is. Oftewel: de muntjes, de goederen en de bankrekening.
De digitalisering heeft tot gevolg dat de eerste en derde verschijningsvorm steeds meer door elkaar gaan lopen. Een van de duidelijkste voorbeelden daarvan is de zogeheten chipknip, een kaartje met een chip waar geld op staat. Ik ben er zelf nog niet uit of het nu een elektronische portemonnee is of een draagbare bankrekening. Als het een elektronische portemonnee is waar kan ik dan de leuze 'God zij met ons' lezen? Die staat vermoedelijk niet tussen de opgeslagen bits, evenmin als de beeltenis van Hare Majesteit.
Sterker nog, aan het geld in mijn chippas is de Nederlandsche Bank niet eens te pas gekomen. Het is eigenlijk geen echt staatsgeld maar meer een soort particulier geld, monopolygeld, Mickey Mouse Money. Dus toch een draagbare bankrekening. Misschien.
Eigenlijk heb ik te weinig verstand van geld om me over dergelijke ingewikkelde kwesties een oordeel te vormen. Gelukkig ben ik niet de enige want elektronisch geld mag weliswaar heel gemakkelijk lijken toch is de dagelijkse praktijk meer een hel dan een hemel.
Nederland was dankzij de roemrijke traditie van de Postcheque en Girodienst, thans de Postbank, als geen ander land toegerust voor elektronisch geld. Wij waren al thuisbankiers voordat het begrip werd uitgevonden. Tegelijkertijd gaat de overstap naar elektronisch geld moeizaam. Terwijl de rest van de wereld werkelijk alles afrekent met een credit card worstelen wij met nuanceverschillen als chipknip en bankpas. Misschien omdat credit card alleen al vanwege de naam geassocieerd wordt met schulden en we daar vanuit de calvinistische traditie een hekel aan hebben is dat ding nooit populair geworden. Daar staan je dan in Frankrijk met je chipknip vol euro's. Hoezo Europees betaalmiddel?
Voor elektronisch ofwel digitaal geld geldt wat eigenlijk steeds voor de hele digitalisering of automatisering op gaat. De mogelijkheden zijn onbegrensd, de voordelen evident maar in de uitvoering gaat het steeds mis en wel meestal omdat er met culturele aspecten amper rekening wordt gehouden. Geld is misschien wel een van de krachtigste culturele verschijnselen die de mens ooit heeft voortgebracht en de verandering ervan vereist dan ook een cultuuromslag. Laat dat laatste nu juist een van de moeilijkst te bewerkstelligen zaken zijn. Misschien dat daarom elektronsich geld ontkerkelijkt is. Mij best. Maar wie is er dan nu met ons?
Francisco van Jole
'God zij met ons' staat er op de rand van de euro. Hoewel ik niet gelovig ben, vind ik het een mooie bezwerende kreet. Het is een waarschuwing gelijk aan die op pakjes rookwaren. Geld is namelijk gevaarlijk en maakt de god van het geld, de mammon, oppermachtig. Wie gelooft in geld gaat volgens alle menselijke overleveringen van het 'Vrouwtje van Stavoren' tot 'Dallas' regelrecht zijn ondergang tegemoet. Vandaar wellicht dat in deze tijd van thrillseekers geld weer zo'n echt hebbeding is.
