Het Britse stadje Haye on Wye is voor boekenliefhebbers wat Mekka is voor een moslim, je moet er minstens één keer van je leven een bezoek aan gebracht hebben. Het plaatsje telt meer dan dertig boekenantiquariaten, sommige met de omvang van een forse supermarkt. Wie op zoek is naar nèt dat éne exemplaar van die of die bijzondere uitgave, heeft in dit stadje in Wales de meeste kans van slagen. Meer dan honderdduizend literatuurpelgrims trekken er jaarlijks heen.
Een vriend van mij, die thuis een soort amateur-bibliotheek heeft met veel eerste drukken uit de 19de eeuw en vroeger, reisde er regelmatig heen. Hij boekte dan een verblijf van een week en speurde dag in dag uit langs de kasten op zoek naar een vondst die voor zijn vakantie betekende wat tien dagen zon en strand met andere stervelingen doet. Ik spreek in de verleden tijd want sinds ik hem wees op de mogelijkheden van internet is de noodzaak van een dergelijke expedities om de verzameldrift te bevredigen eerlijk gezegd verdwenen.
"Dat Bookfinder.com, is echt geweldig," zei hij eerst om een paar weken later te melden dat hij een nog betere site had gevonden. "Daar hebben ze werkelijk alles wat ik zoek."
In die laatste opmerking ligt het probleem besloten. 'Alles' en 'zoeken', het zijn de twee woorden waar vrijwel iedere vorm van verzamelen om draait. Verzamelen als drift is eigenlijk het koesteren van het verlangen om iets te vinden. Het is georganiseerde en vooral gecategoriseerde begeerte.
Maar internet heeft de wereld van 'alles' en 'zoeken' veranderd. Al snel dempte het enthousiasme. De verhalen over wat hij nu weer gevonden had, werden steeds schaarser. "Nog iets bijzonders te pakken gekregen?" vroeg ik op het laatst uit mezelf.
Zijn antwoord bevatte niet de minste lust. "Het is wel allemaal duur," zei hij, klagend.
Ineens zag ik het probleem. Verzamelen via internet is zoiets als bergbeklimmen met de teleporter uit Star Trek. In plaats van te zwoegen en te lijden ben je in een vloek en een zucht op je bestemming. En dan blijkt het helemaal niet om het reisdoel zelf te gaan, maar is het juist de weg er heen die het genoegen verschaft. Vinden zonder voorafgaande speurtocht is geen dankbare prestatie. Tijd was niet langer een probleem voor de vriend, zijn credit card werd nu de grens van zijn verzamelwoede.
Het gaat niet alleen om bijzondere boeken want op internet is op een veilingsite als eBay of andere plekken letterlijk van alles te vinden. Een druk op de knop, een overboeking en het is van jou. Van Barbie-pop tot jojo tot vliegtuig. Verzamelen is niet langer een kwestie van tijd maar van geld, zoals het dat voor de professionele verzamelaars als musea al eerder was geworden.
Maar internet biedt gelukkig ook een uitweg. Het antwoord is iets te gaan verzamelen dat niet - meer - bestaat of juist vermist is, zodat de onverzadigbaarheid is ingebouwd. Dat lijkt misschien onmogelijk maar het al jaren bestaande Bureau Of Missing Socks geeft een aardig idee. Wat gebeurt er toch met de sokken die steeds op mysterieuze wijze verdwijnen uit iedere (mannen)garderobe? Van verzameling naar vermissing, het is even wennen maar net zo prettig en zinnig.
Francisco van Jole
