Het duurt acht jaar voor de opdracht daadwerkelijk gegeven wordt. In de tussentijd zijn de plannen zeven keer gewijzigd. Het is vooral de grootte van het bouwterrein dat aan verandering onderhevig is. Flink wat huizen zullen uiteindelijk moeten wijken voor het nieuwe stadhuis. De opdracht wordt in 1648 gegeven aan de architect Jacob van Campen. Hij heeft een ontwerp gemaakt, waardoor Amsterdam op dat moment het grootste stadhuis van Europa krijgt. De beste vaklieden en kunstenaars worden aangetrokken, waaronder de schilders Ferdinand Bol, Govert Flinck en de Vlaamse beeldhouwers Artus Quellinus en Rombout Verhulst. Het mooiste materiaal wordt aangevoerd.
 |
|
Het oude stadhuis te Amsterdam,
Pieter Jansz. Saenredam, 1657,
Olieverf op paneel, 64.5 x 83 cm
Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam
|
Vlak voor de verstrekking van de opdracht is de vrede van Münster van kracht geworden. Deze vrede heeft een eind gemaakt aan de Spaanse onderdrukking, de Tachtigjarige oorlog. Met een periode van vrede in het vooruitzicht is er een groter budget te besteden, want oorlog voeren kost veel geld. Steden moesten zichzelf beschermen tegen invallen, door bijvoorbeeld het bouwen en onderhouden van stadsmuren. In vredestijd bloeit de handel en dat is goed voor een stad als Amsterdam.
Het gehele bouwwerk straalt de macht uit van de stad, het stadsbestuur en de rechterlijke macht. Het laat aan iedereen zien dat Amsterdam één van de belangrijkste handelssteden ter wereld is. Het is gebouwd in de stijl die nu als Hollands Classicisme bekend staat. Het gebouw is ontworpen volgens de maatstaven van de klassieke architectuur van de Romeinse oudheid. Het is niet verwonderlijk dat de opdrachtgevers voor dit ontwerp zijn gezwicht, de stijl en de grootsheid van het oude Rome als voorbeeld voor Amsterdam.
 |
Maquette van het nieuwe stadhuis, 1648,
naar het ontwerp van Jacob van Campen (1595-1657),
Amsterdams Historisch Museum |
Alle functies van een Romeins forum zijn in het stadhuis aanwezig. In het oude Rome was het forum het centrum van regering en rechtspraak, maar ook de plaats waar het volk samenkwam om te discussiëren over politieke zaken. Beide functies hadden ook in Amsterdam een plaats binnen het stadhuis. De burgerzaal, de ontmoetingsplaats voor burgers, in het midden van het gebouw heeft de vorm van een basilica. Een basilica is een rechthoekig gebouw, dat in het oude Rome werd gebruikt voor bijeenkomsten of handel. Een andere belangrijke ceremoniële ruimte ligt op de begane grond aan de voorzijde, de Vierschaar, een openbaar gerechtshof. Deze ruimte werd gebruikt voor het uitspreken van doodvonnissen.
Het gebouw is van boven tot onder gedecoreerd. De prachtige beeldhouwwerken, schilderijen en overige decoraties van het gebouw vertellen over de functies van de ruimtes, de glorie van Amsterdam, haar bestuurders en inwoners. De onderwerpen en symboliek van de versieringen zijn geïnspireerd op de klassieke oudheid, de Italiaanse Renaissance en de Nederlandse literatuur van de 17de eeuw. In 1655 wordt het gebouw met een inwijdingsplechtigheid in gebruik genomen. Joost van den Vondel schrijft ter ere hiervan het gedicht Inwijdinge van t Stadthuis tAmsterdam.
Annemiek Teesing
Internet:
Op de site van het Amsterdam Historisch Museum is het volgende te vinden: Flash filmpje over de bouw van het stadhuis
Een schilderij van De Dam met het nieuwe stadhuis in aanbouw, door Johannes Lingelbach (ca. 1624-1674)
Meer informatie over het gebouw en het interieur op de site van het Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg Amsterdam
Twaalf Quicktime VR filmpjes zijn te vinden op de site van het Koninklijk Huis (klik op de link Koninklijk Paleis te Amsterdam, want zo heet het voormalig stadhuis nu).
Literatuur:
Jacob van Campen. Het Klassieke ideaal in de Gouden Eeuw, J. Huisken, K.A. Ottenheym, G. Schwartz e.a., Architectura & Natura Pers, Stichting Koninklijk Paleis Amsterdam, Amsterdam, 1995
