Helden uit Rommeldam

Op de Blaak in Rotterdam staat sinds kort een opvallend beeld van zes meter hoog. Het beeld is gemaakt ter ere van Marten Toonder, één van de eerste stripverhalenvertellers en -tekenaars van Nederland. De figuren op het beeld, de meeste reliëfs en decoraties verwijzen naar zijn stripverhalen, waarin Olivier B. Bommel en Tom Poes de hoofdrol spelen. De in Rotterdam geboren Toonder werd in 2002 negentig jaar en de gemeente Rotterdam heeft hem geëerd door dit gedenkteken te laten maken.

Hommage Marten Toonder, de Artoonisten, 2002, met het beeld van markies de Cantecler aan de voorzijde van Luuk Bode, © de Artoonisten. Het beeld is vervaardigd van brons en granito, een materiaal dat bestaat uit een mengsel van gebroken natuursteen, bijvoorbeeld marmer, en cement dat na verharding glanzend gepolijst wordt.

Op het eerste gezicht lijkt het alsof het beeld er al lang staat. Dit komt vooral door de vorm ervan; de obelisk in het midden en de klavervormige bank om het beeld heen. Op de bank staan vier figuren, die net als Olie B. Bommel inwoners zijn van Rommeldam, de fantasiestad waar de avonturen zich afspelen. Het zijn professor Sickbock, markies de Cantecler, burgemeester Dickerdack en de kunstenaar Terpen Tijn. De figuren zijn zeer verschillend van uitvoering, dit komt omdat ze elk zijn gemaakt door een andere kunstenaar. Het hele beeld is vervaardigd door vier kunstenaars, Hans van Bentem, Luuk Bode, DJ Chantelle en Pepijn van Niieuwendijk. Zij zijn aangesloten bij de kunstenaarsgroep de Artoonisten. De Artoonisten ontlenen hun beeldtaal aan cartoons en producten van (massa)media, zoals reclame en verpakkingen. De Toonderfiguren worden dus niet weergegeven zoals ze in de strips zijn getekend. Het gehele beeld is een verbeelding van de Rommeldamse wereld volgens de Artoonisten.
Op de top van de obelisk staat Tom Poes op een gevleugelde en geel en rood geruite globe. Tom Poes staat bovenop, want hij is in de verhalen altijd degene die met zijn heldere verstand de avonturen tot een goed einde weet te brengen. Het patroon op de globe, rode ruiten op geel, verwijzen naar de stof van de jas van Olie B. Bommel en de vleugels naar de fantasiewereld van Toonder. Onder de globe is een penseel en pen te zien, voor het dubbeltalent van Toonder, schrijver en tekenaar. De reliëfs op de obelisk zijn verwijzingen naar de figuur die er voor staat. Er is bijvoorbeeld een laboratorium achter professor Sickbock te zien. De wolken met bliksemschichten, pijlen en stralen rond de obelisk geven volgens de Artoonisten 'de grens aan tussen aardse beslommeringen en de heldere rede'.

Schetsontwerp van de zijde van markies de Cantecler van Luuk Bode, © De Artoonisten

Op het oorspronkelijk ontwerp was er op de bank een uitspraak van Terpen Tijn uit een van de avonturen van Tom Poes (Het losgetrilde inzicht, 1972) aangebracht: Tenslotte is het de plicht van de grofstoffelijke frietvreters om een onsterfelijke in stand te houden. Patat-eters op de bank zouden volgens de Artoonisten het beeld voltooien en de beschouwer was sneller geneigd rond het beeld te lopen om de hele zin te lezen. Marten Toonder heeft hier een stokje voor gestoken. Hij wilde niet dat hij door deze zin voortaan met patat(eters) zou worden geassocieerd.

Dit beeld is ook op te vatten als eerbetoon voor het stripverhaal. Strips werden lange tijd (en misschien door sommige mensen nog steeds wel) niet serieus genomen als kunstvorm. Marten Toonder heeft veel invloed gehad op jongere striptekenaars. Ook heeft hij woorden en zinnen aan de Nederlandse taal toegevoegd, zoals bijvoorbeeld minkukel, denkraam, geld speelt geen rol en met uw welnemen.

Annemiek Teesing

Internet:
Voor meer informatie over de Artoonisten kijk bij MAMA, showroom for media and moving art. Er is ook een website met de kunst in de openbare ruimte van Rotterdam.

Literatuur:
P. van Oudheusden, Zoek de grein, Bezige Bij, Amsterdam, 2002 (uitgave ter gelegenheid van de onthulling van het monument voor Marten Toonder)